كريسبر كاس 9(CRISPR Cas-9) بين دقة التطبيب ومهارة الطبيب

المؤلف

كلية الشريعة والدراسات الإسلامية - الجامعة القاسمية - الشارقة - الإمارات العربية المتحدة

المستخلص

الملخص :
يهدف البحث إلى التعريف بأداة كريسبر كاس 9، كأداة تطبيب مستجدة، وبيان أهميتها في التعامل مع الجين المصاب وتحديده بطريقة فائقة وبيان مخاوف هذه الأداة، وحكم العلاج الجيني، وخطأ الطبيب فيه مع استخدامه كريسبر كاس 9 حال توفر مهارة الصنعة وحال فقدها.
ويتمثل منهج البحث في اتباع المنهجين الاستقرائي والاستنباطي، أما المنهج الاستقرائي فلتوضيح أداة كريسبر توضيحًا جليًا، وذلك بوصفها وصفًا مفصلًا وبيان آلية عملها، وأما المنهج الاستنباطي، فللوقوف على الحكم الشرعي الصحيح في العلاج الجيني، ومدى ضمان الطبيب حال خطئه بتجاوزه موضع العلاج وباستخدام كريسبر كاس 9، سواء كان ماهرًا أو غير ماهر، ترتب على خطئه وفاة المريض أو إلحاق ضرر به من غير وفاة.
ويخلص البحث إلى أن أداة كريسبر لها قدرة فائقة من خلال إنزيم كاس 9 في قص الحمض النووي في مناطق تم تحديدها مسبقًا من قبل الطبيب المعالج، وأن العلاج الجيني للخلايا الجسدية بما يهدف إلى التداوي من الأمراض، سواء كان بإصلاح الضعف البسيط للجين، أو باستئصاله، أو باستبداله بجين سليم جائز بشروط معينة، ولغرض التحسين جائز لما تدعو إليه الحاجة الملحة فقط، وغير جائز لاكتساب صفات معينة تؤدي إلى التغيير الظاهري للشكل، وأن العلاج الجيني للخلايا الجنسية محرم؛ لأنه عين اختلاط الأنساب.
كما يخلص البحث إلى عدم ضمان الطبيب الماهر المتمكن من صنعته الطبية ما لم تجن يده ولم يتجاوز موضع العلاج، وضمانه إذا جنت يده فأتلف نفسًا أو عضوًا أو منفعة، مع تحمل العاقلة هذا الضمان عنه ما لم يتعمد ذلك.
  

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1.          alquran alkarim.
2.          'ahkam alqurani, 'ahmad bin eali 'abu bakr alraazi aljasas alhanafia, tahqiqu: muhamad sadiq alqamhawi, dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan, altabeat al'uwlaa 1415h-1994m.
3.          al'iihkam sharh 'usul al'ahkam liabn qasim eabd alrahman bin muhamad bin qasim aleasimii alqahtanii alhanbalii alnajdii, altabeat althaaniati, 1406hi.
4.          alaistidhkari, 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albirr bin easim alnamrii alqurtibi, tahqiqu: salim muhamad eataa, muhamad eali mueawad, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa, 1421h - 2000 mi.
5.          aliastinsakh alkhalawiu waljiniu fi mizan alsharea, du. laylaa bint siraj sadaqati, majalat alsharieat waldirasat al'iislamia (alkuayti), 2008m.
6.          'asnaa almatalib fi sharh rawd altaalibi, zakariaa bin muhamad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abu yahyaa alsiniki, dar alkitaab al'iislamii, (d. ta), (d. t).
7.          al'ashbah walnazayir, eabd alrahman bin 'abi bakr jalal aldiyn alsuyuti, dar alkutub aleilmiati, altabeat al'uwlaa, 1411hi-1990m.
8.          badayie alsanayie fi tartib alsharayiei, eala' aldiyn, 'abu bakr bin maseud bin 'ahmad alkasanii alhanafii, dar alkutub aleilmiati, altabeat althaaniat 1406hi - 1986m.
9.          bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi, 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biabn rushd alhafidi, dar alhadith - alqahirati, (d. ta), 1425h - 2004m.
10.        tabiin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi, euthman bin eulay, fakhr aldiyn alzzylei alhanafii, almatbaeat alkubraa al'amiriat - bwlaq, alqahirati, altabeat al'uwlaa 1313hi.
11.        tafsir alquran aleazimi, abn kathirin, tahqiqu: sami bin muhamad salamata, altabeat althaaniatu, dar tiibat lilnashr waltawzie, 1420h - 1999m.

12.        tahdhib allughati, muhamad bin 'ahmad bin al'azharii alhurawi, 'abu mansur, tahqiqu: muhamad eawad mureib, dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, altabeat al'uwlaa 2001m.
13.        tusiat alnadwat alhadiat eashratan" alwirathat walhandasat alwirathiat waljinum albashariu waleilaj aljini, alfatrat min 23 - 25 jamadaa alakhirat 1419h almuafiq 13 - 15 min shahr tishrin al'awla, 'uktubar 1998m.
14.        hashiat aleataar ealaa sharh aljalal almahaliyi ealaa jame aljawamiei, hasan bin muhamad aleataar alshaafieii, dar alkutub aleilmiati, (d. ta), (d. t).
15.        alhayat waeilm alwirathati, du. ghazi tadmuri wanisrin biasar tadamuri, 'akadimya 'iintarnashyunal, biruti-lubnan, altabeat al'uwlaa, 1997m.
16.        aldirari almadiat sharh aldarar albahiatu, muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allh alshuwkani, dar alkutub aleilmiati, altabeat al'uwlaa, 1407hi - 1987mi.
17.        aldhakhirati, 'abu aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman alqarafi, tahqiqu: muhamad haji, saeid 'aerab, muhamad bu khubzata, dar algharb al'iislami- bayrut, altabeat al'uwlaa, 1994m.
18.        alrawdat alnidiat sharh aldarar albahiat, 'abu altayib muhamad sidiyq khan bin hasan bin eali aibn lutf allah alhusaynii albukhariu alqinnawjy, tahqiqa: eali bin hasan bin eali alhalbi, dar aibn alqiami, alriyad - almamlakat alearabiat alsaeudiat, dar aibn eafan, alqahirat - jumhuriat misr alearabiati, altabeat al'uwlaa, 1423 hi - 2003 mi.
19.        sinan 'abi dawud, sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdiu alsajistani, almaktabat aleasriatu, sayda - bayrut.
20.        sunan altirmidhi, muhamad bin eisaa bin sawrt bin musaa bin aldahaki, altirmidhi, 'abu eisaa, sharikat maktabat wamatbaeat mustafaa albabi alhalabii - masiri, altabeat althaaniati, 1395h-1975m.
21.        ealam aljinati, du. bahjat eabaas ealay, dar alshuruqi- eaman, altabeat al'uwlaa, 1999m.
22.        easr aljinati, da. eabd albasit aljumla, dar alrashadi- alqahirati, altabeat al'uwlaa, 1421h-2000m.
23.        aleaqm wal'iinjab wal'amrad alwirathiat waliaintiqaliat eind alrajul walmar'ati, eabd alsalam 'ayuba, dar alraatib aljamieiati.
24.        aleilaj aljiniu wastinsakh al'aeda' albashariati- ruyat mustaqbaliat liltib waleilaj khilal alqarn alhadi waleishrina, du. eabd alhadi misbahi, aldaar almisriat allubnaniati- alqahirat 1999m.
25.        aleilaj bial'aghdhiat wal'aeshab fi bilad almaghrib (mukhtasar fi altab), eabd almalik bin habib al'iilbirii alqurtibi, wade hawashih waealaq ealayhi: muhamad 'amin aldanawi, dar alkutub aleilmiat 2004ma.
26.        eamaliaat naql wazare al'aeda' albashariat bayn alqanun walsharea, samirat eayid aldiyat, manshurat alhalabi -lubnan, altabeat al'uwlaa, 2004m.
27.        eun almaebud sharh sunan 'abi dawud, wamaeah hashiat abn alqiimi: tahdhib sunan 'abi dawud wa'iidah ealalih wamushkilatihi, muhamad 'ashraf bin 'amir bin eali bin haydar, aleazim abadi, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat althaaniatu, 1415h.
28.        fatawaa allajnat aldaayimati, allajnat aldaayimat lilbuhuth aleilmiat wal'iifta', jame watartiba: 'ahmad bin eabd alrazaaq alduwysh, nashara: riasat 'iidarat albuhuth aleilmiat wal'iifta' - al'iidarat aleamat liltabe - alriyad.
29.        fid alqadir sharh aljamie alsaghira, zayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali alhadaadi thuma alminawi alqahiri, almaktabat altijariat alkubraa - masr, altabeat al'uwlaa, 1356hi.
30.        kshaf alqinae ean matn al'iiqnaei, mansur bin yunis bin salah aldiyn abn hasan bin 'iidris albahutaa alhanbalii, dar alkutub aleilmiati, (d. ta), (d. t).
31.        almubdie fi sharh almuqanaei, 'iibrahim bin muhamad bin eabd allah bin muhamad abn muflihi, 'abu 'iishaqa, dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeat al'uwlaa, 1418h-1997m.
32.        mukhtar alsahahi, zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr eabd alqadir alhanafi alraazi, tahqiqu: yusif alshaykh muhamad, almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu, bayrut - sayda, altabeat alkhamisat 1420hi- 1999m.
33.        alimustadrak ealaa alsahihayni, 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad alnaysaburii almaeruf biaibn albayein, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa 1411h-1990m.
34.        maealim alsanan, 'abu sulayman hamd bin muhamad bin 'iibrahim bin alkhataab albastii almaeruf bialkhatabii, almatbaeat aleilmiat - halb, altabeat al'uwlaa, 1351 hi - 1932 mi.
35.        maealim alqurbat fi talab alhasbati, muhamad bin muhamad bin 'ahmad bin 'abi zayd alqurashi, dia' aldiyn, dar alfunun - kambirdiji, (d. ta), (d. t).
36.        maejam allughat alearabiat almueasirati, 'ahmad mukhtar eabd alhamid eumar bimusaeadat fariq eamal, ealam alkutub, altabeat al'uwlaa, 1429h - 2008m.
37.        maejam lughat alfuqaha'i, muhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi, dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawziei, altabeat althaaniat 1408h - 1988m.
38.        almighni, 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat alhanbali, alshahir biabn qudamat almaqdisi, maktabat alqahirati, (d. ta), 1388h - 1968m.
39.        almuafaqati, 'iibrahim bin musaa bin muhamad allakhmi algharnatiu alshahir bialshaatibi, tahqiqu: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al silman, dar aibn eafan, altabeat al'uwlaa 1417h- 1997m.
40.        muataa al'iimam malka, malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadani, sahahah waraqmih wakharaj 'ahadithah waealaq ealayhi: muhamad fuaad eabd albaqi, dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut - lubnan, (d. ta), 1406 hi - 1985 mi.
41.        nihayat almuhtaj lishams aldiyn muhamad bin 'abaa alqias 'ahmad bin hamzat abn shihab aldiyn alramli, maktabat wamatbaeat mustafaa albabi alhalabii wa'awladuh bimasri, altabeat al'akhirat 1386hi- 1967m.
42.        nil almarb bisharh dalil altaalibi, eabd alqadir bin eumar bin eabd alqadir alshaybani, tahqiqu: du. muhamad sulayman eabd allah al'ashqar, maktabat alfalahi, alkuayti, altabeat al'uwlaa, 1403 hi - 1983 mi.
43.        alhandasat alwirathiat waleilaj aljini, du. sabaa eabd alsalam hamid, jamieat almusl, altabeat al'uwlaa, 2010m.
44.        Sapolsky,R.M.Gene Therapy for the Nervous System-Scientific American, 1997 aleilaj aleasabii lilnizam aleilmii al'amrikii li rubirt muris sabuliski
45.        Websites:
http://www.werathah.comhttps://www.scientificamerican.com
https://medlineplus.gov
https://2qlam.com
https://www.synthego.com
http://www.eajaz.org                                                          
http://www.afkaaar.com