ما ورد من استعمالات لغوية منسوبة إلى البلدان في معجم تاج العروس: التضاد والمشترك اللفظي أنموذجًا

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

باحثة دكتوراه في جامعة الملك سعود كلية العلوم الإنسانية والاجتماعية- قسم اللغة العربية – تخصص: النحو واللغة

المستخلص

يعد معجم تاج العروس مصدرًا رئيسًا من مصادر دراسة الظواهر اللغوية، فهو معجم موسوعي، استقصى فيه الزبيدي كثيرًا من الاستعمالات المنسوبة إلى البلدان، فاحتوى على ألفاظ يعبر فيه اللفظ الواحد عن معان متعددة، وهذه المعاني إما أن تكون على معنيين متباينين، وهو ما يسمى بالتضاد، أو تكون على تتعدد المعاني وهو ما يعرف بالمشترك اللفظي، والسياق هو ما يحدد المعنى المراد.
فكانت هذه الدراسة لتبين اتساع اللغة العربية وكثرة مفرداتها وغزارة معانيها، في الاستعمالات اللغوية المنسوبة إلى البلدان في معجم تاج العروس.
وقد جاءت الدراسة في بيان معنى التضاد والمشترك اللفظي، وأراء العلماء فيهما، وعوامل نشأتهما، ثم درست بعض الألفاظ التي احتوت على التضاد كـ (القرء) و(السدفة)، والمشترك اللفظي كـ (الدقة) و(الكبة) و(الحوش)، مع حصر الألفاظ التي احتوت على تضاد واشتراك لفظي من معجم تاج العروس منسوبة إلى البلدان.
وانتهت الدراسة بخاتمة ذكر فيها نتائج البحث والتوصيات.
وختم بالمصادر والمراجع.

الكلمات المفتاحية: تعدد المعنى للفظ ، التضاد ، المشترك اللفظي ، تاج العروس ، الاستعمالات اللغوية

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  1. awlan: almatbueati:

    1. abn aliainbari, muhamad alqasama. al'addadi, tahqiqu: muhamad 'abu alfadl 'iibrahim, bayruti: almaktabat aleasriati, 1987m.
    2. abin diristuyh. tashih alfasih washarhuhu, tahqiqu: du. muhamad badawi almakhtuni, alqahirat: wizarat al'awqafi, al'uwlaa: 1998m.
    3. abn sayidha, ealiin bn 'iismaeil. almuhakam walmuhit al'aezami, tahqiqu: eabd alhamid hindawi, bayrut: dar alkutub aleilmiati, al'uwlaa 2000m.
    4. abin fars, 'abu alhasan 'ahmadu.
    • alsaahibiu fi fiqh allughat alearabiat wamasayiliha wasunan alearab fi kalamiha, euliq ealayhi: 'ahmad hasan bisij, al'uwlaa, 1997m.
    • maqayis allughati, tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, dar alfikri, 1979m.
    1. abn manzuri, muhamad mukram. lisan alearbi, birut: dar, althaalithati, 1414h.
    2. 'abu altayib, eabd alwahid bin ealii alhalbi. al'addad fi kalam alearabi, tahqiqu: da. eizat hasan, dimashqa: dar talasi, althaaniati, 1996m.
    3. al'azhari, muhamad bin 'ahmadu. tahdhib allughati, tahqiqu: muhamad eawad mureibi, bayrut: dar 'iihya' alturath alearabii, al'uwlaa, 2001m.
    4. al yasin, muhamad husayn. al'addad fi allughati, baghdad: matbaeat almaearifi, al'uwlaa, 1974m.
    5. 'anis, 'iibrahim.
    • dilalat al'alfazi, alqahirati: maktabat al'anjilu almisriati, althaalithati, 1976m.
    • fi allahajat alearabiati, alqahiratu: maktabat al'anjilu almisriati, althaalithati, 2003m,
    1. albihaqi, 'ahmad bin alhusayni, alsunan alkubraa, tahqiqu: muhamad eabd alqadir eataa, bayrut: dar alkutub aleilmiati, ta3, 2003m.
    2. aljuburi, eabd allah. almuejam aldalaliu bayn aleamiy walfasihi, bayrut: maktabat lubnan nashiruna, al'uwlaa, 1998m.
    3. aljindi, yahi. al'asalat fi eilm aldilalati, alqahirati: markaz ayat liltibaeat walkumbuyutar, althaaniati, 2009 mi.
    4. aljawhari, 'iismaeil bin hamadi. alsahahi, tahqiqu: 'ahmad eabd alghafur eatar, bayrut: dar aleilm lilmalayini, alraabieati, 1987m.
    5. alkhalil, 'ahmad alfarahidi. aleaynu, tahqiqu: du. mahdii almakhzumi, wadu. 'iibrahim alsaamaraayiy, dar wamaktabat alhilal.
    6. aldaariqatani, eali bin eumra. sunan aldaariqatni, tahqiqu: shueayb al'arnawuwt wakhrun, bayrut: muasasat alrisalati, al'uwlaa, 2004m.
    7. duzaa, rinhart bitar an. takmilat almaeajim alearabiati, naqlah 'iilaa alearabiat waealaq ealayhi: wajamal alkhayaati, baghdad: dar alshuyuwn althaqafiat aleamati, al'uwlaa, 1999m.
    8. alzbidi, muhamad murtadaa alhusayni. taj alearus min jawahir alqamus, tahqiqu: majmueat min almuhaqiqina, alkuayta, matbaeat hukumat alkuayti, 1965m.
    9. alzaydi, kasid yasir. fiqh allughat alearabiati, al'urdunu: dar alfirqan, al'uwlaa, 2004m.
    10. alsaamarayiy, 'iibrahim. altatawur allughawiu altaarikhayi, bayrut: dar al'andils, althaaniati, 1981m.
    11. alsajistani, 'abu hatim. al'addadi, tahqiqu: du. muhamad eabd alqadir, alqahirati: maktabat alnahdat almisriati, 1991m.
    12. sibwyhi, eamru bin euthman. alkitabi, tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, alqahirati: ealim alkutub, althaalithati, 1983m.
    13. alsyuti, eabd alrahman bin 'abi bakr. almuzhar fi eulum allughat wa'anwaeuha, tahqiqu: fuad eali mansur, bayrut: dar alkutub aleilmiati, al'uwlaa, 1998m.
    14. shahin, du. twfiq muhamad. almushtarik allughawiu nzrytan wttbyqan, alqahirati: matbaeat aldaewat al'iislamiati, al'uwlaa, 1980m.
    15. alsaahib aibn eabadi. almuhit fi allughati, tahqiqu: alshaykh muhamad hasan al yasin, bayrut: ealam alkutub, al'uwlaa, 1994m.
    16. alsaghani, alhasan bin muhamad.
    • aleubab alzaakhir wallibab alfakhari, tahqiqu: fir muhamad hasan, aleiraqi: matbaeat aljamie aleilmii aleiraqii, al'uwlaa, 1978m.
    • altakmilat waldhayl walsilatu, tahqiqu: majmueat muhaqiqina, alqahirata: dar alkanbu.
    1. alsaalih., subhi. dirasat fi fiqh allughati, bayrut: dar aleilm lilmalayini, althaalithati, 2009m.
    2. altabri, muhamad bin jarir bin yazid bin kathirin. jamie albayan fi tawil alqurani.
    3. eabd altawab, da. ramadan. fusul fi fiqh alearabiati, alqahirati: maktabat alkhanji, alsaadisati, 1999m.
    4. eabd alrahimi, yasin. mawsueat aleamiyat alsuwriati, dimashqa: alhayyat aleamat alsuwriat lilkitabi, al'uwlaa, 2003m.
    5. eabd aleal. eabd almuneim sayid. muejam al'alfaz aleamiyat dhat alhaqiqat wal'usul alearabiati, masra: maktabat alkhanji, althaaniati, 1972.
    6. eumra, 'ahmad mukhtar. ealm aldilalati, alqahirati: ealam alkutub, alkhamisati, 1998m.
    7. fakhir, 'amin muhamad. al'alfaz almushtarakat fi alearabiat - dirasat muejamiat 'iihsayiyatun, alqahirat: matbaeat hasan, al'uwlaa, 1403h.
    8. alfiruzabadi, muhamad bin yaequba. alqamus almuhayti, tahqiqu: muhamad naeim aleirqasusi, bayrut: muasasat alrisalati, althaaminati, 2005m.
    9. qatrab, 'abu eali muhamad bin almustaniri. kitab al'addadi, tahqiqu: da. hanaa hadadi, alriyad: dar aleulumi, al'uwlaa, 1984m.
    10. al'asmaei walsijistaniu wabn alsikiit. thalathat kutub fi al'addadi, nashraha: du. 'uwght hafz, bayrut: almatbaeat aalkathulikiat lilaba' alyuseiini, 1912m.
    11. almubardi, muhamad bin yizid. ma aitafaq lafzuh waikhtalaf maenah min alquran almajid, tahqiqu: du. 'ahmad muhamad sulayman 'abu raeda, alkuayt: wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiati, al'uwlaa: 1989m.
    12. almunjidi, muhamad nur aldiyn. aliashtirak allafziu fi alquran alkarim bayn alnazariat waltatbiqi, dimashqa: dar alfikri, al'uwlaa, 1999m.
    13. almunjidi, muhamad nur aldiyn. altadadu fi alquran alkarim bayn alnazrat waltatbiqi, bayrut: dar alfikri, al'uwlaa, 1999m.
    14. nja, 'iibrahim. fiqh allughat alearabiati, alqahirata: dar alhadithi, 2008m.
    15. hilal, du. eabd alghafaar hamid.
    • eilam aldilalat allughawiati, alqahirati: jamieat al'azhar, al'uwlaa, 2000m.
    • eilam allughat bayn alqadim walhadithi, althaaniati, 1986m.
    1. wafi, ealiu eabd alwahidi. fiqh allughatu, alqahiratu: nahdat masri, althaalithati, 2004m.
    2. yequba, du. 'iimil bidie. fiqh allughat alearabiat wakhasayisuha, bayrut: dar aleilm lilmalayini, al'uwlaa, 1982m.

    thanyan: al'abhathi:

    -    muhamadu, husayn. al'addad fi allughati, bahath manshur bimajalat allisan alearabii  almaghrib  almunazamat alearabiat liltarbiat walthaqafat waleulumi, mujalad (8).

    thalthan: almawaqie alalkitruniatu:

    https://ar.wikipedia.org/wikidk