الْمَرْوِيَّاتُ الأدبية في الكُتُب التاريخية " نزهة الحادي بأخبار ملوك القرن الحادي لمحمد الصغير الإفراني تـ 1151هـ ، نموذجا " دراسة وصفية تحليلية

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

المدرس بقسم الأدب والنقد بكلية اللغة العربية بالزقازيق جامعة الأزهر

المستخلص

يتناول البحث دراسة النصوص الأدبية التي حوتها بعض كتب التاريخ التي أَرَّخَتْ لإحدى الأسر الإسلامية الحاكمة بالمغرب العربي، بغية إبراز ما تحويه تلك الكتب من تراث أدبي ثر جدير بالدرس والتحليل النقدي، كما يؤصل البحث لفكرة اعتماد الكتب التاريخية التي عنيت بالمَرْوِّيات الأدبية ضمن كتب الاختيارات الأدبية، بغية الوصول لرأي نقدي يدعو الباحثُ من خلاله الباحثين إلى العودة لكتب التراث التاريخي للتنقيب عما حوته من ذخائر أدبية، لاسيما الكتب التاريخية التي أكثر رُواتُها من رواية النص الأدبي والاعتناء به، ويُعْلي من مكانة النص الأدبي المروي في هاتيك الكتب؛ أن راويها أديب ينطلق في اختياره للنص من خلال رؤية وذائقة أدبية تولدت من موهبته، أو بناء على معايير فنية اعتمدها أو أشار إليها عند روايته لهذا النص أو ذاك.
وقد اعتمدت في تناولي للنص الأدبي - الذي اشتمل عليه الكتاب- على المنهج الوصفي التحليلي الذي يهدف إلى وصف الظواهر أو الأشياء وتقرير حالتها كما توجد، كما يهدف إلى جمع البيانات والإحصاءات وتصنيفها وتبويبها وتحليلها وتفسير الظواهر، وفي الوقت نفسه استعنت ببعض الأدوات البحثية كالحصر والاستقراء والذي وظفته من خلال عمل الجداول والإحصاءات التي تعين قارئ البحث على التعرف على المادة الأدبية التي اشتمل عليها الكتاب بأيسر طريقة.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


'awla: alquran alkarim .
thanian: almasadiri:
1: nuzhat alhadi bi'akhbar muluk alqarn alhadiy, muhamad alsaghir alwafiranii alnajaar almarakishii alwajari, t alhayyat aleamat liqusur althaqafati, silsilat aldhakhayir raqm (214), lisanat 2012m.
2: nuzhat alhadi bi'akhbar muluk alqarn alhadiy, muhamad alsaghir al'iifranii, taqdim watahqiq eabd allatif alshaadhli, matbaeat alnajah aljadidat aldaar albayda', t al'uwlaa 1419h=1998m,
thanian : almarajie:
3: 'adab alrasayil fi al'andalus fi alqarn alkhamis alhijrii, fayiz eabd alnabii alqaysi, t dar albashir, t 1989m.
4: 'adab alsiyasat fi aleasr al'umawi, du/ 'ahmad alhufiu, alnaashir dar alqalam bayrut, t al'uwlaa 1384h=1965m
5: alaistiqasa li'akhbar dual almaghrib al'aqsaa, li'abi aleabaas shihab aldiyn 'ahmad aldarei alsalawi, tahqiq jaefar alnaasir wa'akhruna, t dar alkutub aleilmiat aldaar albayda', (dd - t).
6: 'asas alnaqd al'adabia eind alearabi, dar nahdat misr liltibaeat walnashri, 1979m.
7: 'usul alnaqd al'adbi, da/ tah 'abu karishat, t alsharikat almisriat alealamiat lilnashri, t al'uwlaa 1996m.
8: al'aelami, likhayr aldiyn alzarkali, t dar aleilm lilmalayin -birut- t alkhamisat 1980m.
9: al'iielam biman hali marakish wa'aghmat min al'aelam talif aleabaas aibn 'iibrahim alsamlalii, almatbaeat almalakiat alribati, t althaaniat 1413h/1993m.
10: al'iielam biman ghabr min 'ahl alqarn alhadi eashar lieabd allah bin muhamad alfasi (t1131h), tah fatimat nafieu, t dar aibn hazam bayrut, t al'uwlaa 2008m.
11: 'iiltiqat aldarar wamustafad almawaeiz waleibar min 'akhbar wa'aeyan almiayat alhadiat walthaaniat eashr, limuhamad bin altayib alqadiri, tuh hashim alealawi alqasimi, t dar alafaq aljadidat bayrut, t al'uwlaa 1403h/1983m.
12: balaghat alkitab fi aleasr aleabaasii dirasat tahliliat naqdiat litatawur al'asalibi, du/ muhamad nabih hajab, t maktabat altaalib aljamieiati, t 2, 1986m.
13: tarikh adab alearabi, lilraafiei, t dar alkitaab alearabii, t althaaniat 1974m, ja3, sa106.
14: tawil mushkil alqurani, sharh alsayid 'ahmad saqra, t dar alturath (alqahirati), t althaaniatu, 1973m, sa240 .
15: thimar alqulub fi shajarat alnuwr alzakiat fi tabaqat almalikiat , limuhamad makhlufi, almatbaeat alsalafiat alqahirati, 1349h .
16: alhayaat al'adabiat fi almaghrib ealaa eahd aldawlat aleulwiat lilduktur/ muhamad al'akhdar, t dar alrashad alhadithat - aldaar albayda'- t al'uwlaa 1977m.
17: dar altiraz fi eamal almushihati, talifu: abn sana' almaliki, ta da/ jawdat alrakabi, t alhayyat aleamat liqusur althaqafati, silsilat aldhakhayir raqama(120), eam 2004m.
18: diwan abn sana' almaliki, tih muhamad 'iibrahim nasar, murajieat da/ husayn muhamad nasar, dar alkitaab alearabii liltibaeat walnashri, alqahirat 1388h = 1969m.
19: diwan abn sahl al'iishbili, taqdim alduktur 'iihsan eabaas, t bayrut 1967m.
20: diwan 'iismaeil sabri, tashih wadabt : 'ahmad alzayni, t lajnat altaalif walnashr 1938m.
21: dhikrayat wamashahir rijal almaghrib fi aleilm wal'adab walsiyasat lilealamat al'adib eabd allah kanun, taqdim du/ muhamad bin eazuza, t dar abn hazma, t al'uwlaa2010m.
22: alzaawiat aldalayiyat wadawruha aldiyniu waleilmiu walsiyasia, talif muhamad haji, (dd - na) t althaaniat 1988m.
23: shajarat alnuwr alzakiat fi tabaqat almalikiati, limuhamad makhlufi, almatbaeat alsalafiat alqahirati, 1349hi.
24: subh al'aeshaa fi sinaeat al'iinsha, talifu: 'ahmad bin ealaa alqiliqashandi, sharh wataeliq muhamad husayn shams aldiyn, alnaashir: dar alkutub aleilmiat , bayrut, t al'uwlaa 1407h = 1987m.
25: sahih albukhari, tahqiq du/ mustafaa dib albugha, t dar aibn kathir, alyamamati, bayrut, t althaalithat 1407h=1987m.
26: sahih muslma, tahqiq muhamad fuaad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut, (d-t) .
27: aleamil aldiyniu fi alshier almisrii alhadithi, da/saed aldiyn aljizawi, t almajlis al'aelaa lilfunun waladiab,1964m.
eulum albalaghat albayan walmaeani walbadiei, talifu: 'ahmad mustafaa almaraghi, t almaktabat aleasriat bayrut (da-t).
28: fanu alritha' , da/shuqi dayfa, t dar almaearif (alqahirati), t alraabieat 1995m.
29: fi mafhum almanhaj alwasfii wa'iijra'atih wamumayizatih waeuyubihi: manahij albahth aleilmii, du/ muhamad sarhan almahmudi, dar alkutub sanea', t althaalithat 2019m.
30: alqasidat almadihat wamaqalat 'akhra, da/ eabd allah altayb, t dar altaalif waltarjamat walnashri, jamieat alkhartum, t al'uwlaa 1973m.
31: majalat daewat alhaqi alsaadirat ean wizarat al'awqaf walshuwuwn al'iislamiat almaghribiati, aleadad (192).
32: almadayih alnabawiat fi al'adab alearabii, du/ zakiy mubarak, t dar alkitaab alearabii 1935m.
33: masalik almamalik lil'asatkhari, tubie fi madinat liadin bimatbae biril sanata1870m
34: almaslak alsahli, fi sharh tawshih aibn sahla, talif muhamad al'iifrani, taha: muhamad aleamri, t wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat bialmamlakat almaghribiati, 1418h/1997m.
35: almadaf walmansuba. t muhamad 'abu alfadl 'iibrahim, t dar almaearifi.
36: muejam alshueara' alearabi, almualafi: tama jameuh min mawqie almawsueat alshieriati.
37: muejam aleayni, alkhalil bin 'ahmadu, taha: mahdii almakhzumii wa'iibrahim alsaamaraayiy, alhilali, (d- t).
38: muejam almatbueat alearabiat walmuearibat liusif 'iilyas sarkis aldimashqi, matbaeat sarkis bimasar1346h/1928m.
39: manahij albahth aleilmii waturuq 'iiedad albuhuthi, du/ muhamad mahmud aldhunaybati, wa'akhrun, t diwan almatbueat aljamieiati, aljazayir, t alraabieat 2007m.
40: musiqaa alshier alearabii bayn althabat waltatawuri, du/ sabir eabd aldaaym, t dar alkitab alhadith , t al'uwlaa 2014m.
41: musiqaa alshier alearabii qadimuh wahadithuhu, du/ eabd alrida ealay, t dar alshuruq, t althaaniat 1997m.
42: almushihat al'andalusiatu, du/ sulayman aleataru, t alhayyat aleamat liqusur althaqafati, yunih 2003m .
43: alnubugh almaghribiu fi al'adab alearabii lieabd allh knnwn alhasni, (di,n), t althaaniat 1380hi/ 1960m.
44: nashar almathani min 'ahl alqarn alhadi eashar walthaani limuhamad bn altayib alqadirii (t1187ha), t dar almaghrib liltaalif waltarjamati, 1977m.
45: naqd alshier li'abi alfaraj qudamat bin jaefara, ta kamal mustafaa, t alkhanji, t althaalithati.