تغيير ديانة اللقيط وما يترتب عليها من أحـــكام دراسة فقهية

المؤلف

مدرس بقسم الفقه العام في كلية البنات الإسلامية بأسيوط

10.21608/bfda.2024.363841

المستخلص

تناول هذا البحث موضوع  تغيير ديانة اللقيط وما يترتب عليها من أحكام ، وتضمن البحث،الفرق بين التغيير والتغير،ومفهوم اللقيط، والألفاظ ذات الصلة، وحكم الالتقاط وضوابطه، وقد تناول البحث- أيضًا-، الأصل في ديانة اللقيط، وحكم تغيير ديانته، والأثر المترتب على تغيير ديانته في حال حياته؛ من حيث النفقة، والإسلام، والردة، والولاية، وبعد وفاته؛ من حيث،الصلاة عليه، والدفن، والنسب ،والإرث.
وفي نهاية البحث أوصيت بما يأتي:

عمل مواقع على الانترنت خاصة بسرعة الإبلاغ عن وجود لقطاء حفاظًا على حياتهم، على أن تتسم هذه المواقع بالمصداقية وسرعة اتخاذ اللازم.
عمل مواقع على الانترنت خاصة بنشر صور الأطفال، وأماكن تواجدهم وبيانات عن الملتقطين حتى يسهل الوصول إليهم.
تخصيص بعض المحاضرات، والندوات الدينية في الهيئات والمؤسسات؛ وذلك للحث على الالتقاط، حتى لا يكون اللقيط وأهله عرضة للإبتزاز والاستغلال.
على المؤسسات الدينية وضع رأي حاسم بالنسبة لديانة اللقيط درًء للمشكلات التي قد تنجم عن ذلك.
تناول وسائل الإعلام المختلفة المسموعة و المرئية مسألة ديانة اللقيط بما يتفق مع الثوابت الإسلامية.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • فهرس مراجع البحث

    أولا:-القرآن الكريم وعلومه:

    • أحكام القرآن :لـ أحمد بن علي أبو بكر الرازي الجصاص الحنفي
      (ت: 370هـ)تحقيق: محمد صادق القمحاوي - عضو لجنة مراجعة المصاحف بالأزهر الشريف، الناشر : دار إحياء التراث العربي-بيروت،1405هـ.
    • بحر العلوم: لـ أبو الليث نصر بن محمد بن أحمد بن إبراهيم السمرقندي
      (ت: 373هـ)، دار الفكر للطباعة، والنشر، والتوزيع.
    • البحر المديد في تفسير القرآن المجيد: لـ أبو العباس أحمد بن محمد بن المهدي بن عجيبة الحسني الأنجري الفاسي الصوفي (ت: 1224هـ)، تحقيق: أحمد عبد الله القرشي رسلان،الناشر:الدكتور حسن عباس زكي – القاهرة،ط: 1419 هـ.
    • تفسير الإمام الطبري= جامع البيان في تأويل القرآن: لـ محمد بن جرير بن يزيد بن كثير بن غالب الآملي، أبو جعفر الطبري (ت: 310هـ)،المحقق: أحمد محمد شاكر، الناشر: مؤسسة الرسالة،ط: الأولى، 1420 هـ - 2000م،: دار هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، ط: الأولى، 1422هـ - 2001م.
    • تفسيرالشعراوي الخواطر: لـ محمدمتولي الشعراوي (ت:1418هـ)،الناشر: مطابع أخبار اليوم.
    • تفسير المنار: لـ محمد رشيد بن علي رضا بن محمد شمس الدين بن محمد بهاء الدين بن منلا علي خليفة القلموني الحسيني
      (ت: 1354هـ)،الناشر: الهيئة المصرية العامة للكتاب.
    • التفسير الواضح: لـ محمد محمود،الناشر: دار الجيل الجديد – بيروت،الطبعة: العاشرة - 1413 هـ.
    • تفسير الوسيط للقرآن الكريم: لـ محمد سيد طنطاوي،الناشر: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزيع، الفجالة – القاهرة،الطبعة: الأولى.سنة النشر: 1990 م.
    • فتح القدير: لـ محمد بن علي بن محمد بن عبد الله الشوكاني اليمني
      (ت: 1250هـ)،الناشر:دار ابن كثير، دار الكلم الطيب - دمشق، بيروت، ط:الأولى- 1414 هـ.
    • محاسن التأويل: لـ محمد جمال الدين بن محمد سعيد بن قاسم الحلاق القاسمي (ت: 1332هـ)،تحقيق: محمد باسل عيون السود،الناشر: دار الكتب العلميه – بيروت.
    • مختصر تفسير ابن كثير: (اختصار وتحقيق) محمد علي الصابوني،الناشر: دار القرآن الكريم، بيروت – لبنان،ط: السابعة، 1402 هـ - 1981 م.
    • مفاتيح الغيب = التفسير الكبير: لـ أبو عبد الله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسين التيمي الرازي الملقب بفخر الدين الرازي خطيب الري (ت: 606هـ)،الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت،الطبعة: الثالثة - 1420 هـ.الناشر: دار إحياء التراث العربي – بيروت تاريخ الطبعة: 1405هـ.
    • نظم الدرر في تناسب الآيات والسور: لـ إبراهيم بن عمر بن حسن الرباط بن علي بن أبي بكر البقاعي (ت: 885هـ)،الناشر: دار الكتاب الإسلامي، القاهرة.
    • الهداية إلى بلوغ النهاية في علم معاني القرآن وتفسيره: لـ أبو محمد مكي بن أبي طالب حَمّوش بن محمد بن مختار القيسي القيرواني ثم الأندلسي القرطبي المالكي (ت: 437هـ)، تحقيق: مجموعة رسائل جامعية بكلية الدراسات العليا والبحث العلمي -جامعة الشارقة، ط: الأولى، 1429 هـ - 2008 م.

    ثانيا:- كتب الحديث وعلومه:

    • تحفة الأحوذي بشرح جامع الترمذي: لـ أبو العلا محمد عبد الرحمن بن
      عبد الرحيم (ت: 1353هـ)، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت.
    • التيسير بشرح الجامع الصغير: لـ زين الدين محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي ثم المناوي القاهري
      (ت: 1031هـ)،الناشر: مكتبة الإمام الشافعي – الرياض، الطبعة: الثالثة، 1408هـ - 1988م.
    • حاشية السندي على سنن ابن ماجه = كفاية الحاجة في شرح سنن ابن ماجه،: لـ محمد بن عبد الهادي التتوي، أبو الحسن، نور الدين السندي
      (ت: 1138هـ)الناشر: دار الجيل - بيروت، بدون طبعة.
    • سنن ابن ماجه: لـ للحافظ أبى عبد الله محمد بن يزيد القزوينى تحقيق محمد فؤاد عبد الباقي طبعة دار إحياء التراث العربي.
    • سنن أبي داود: لـ أبو داود بن الأشعث بن إسحاق بن بشير بن شداد بن عمرو الأزدي(ت: 275هـ)،تحقيق: محمد محيي الدين عبد الحميد، الناشر: المكتبة العصرية، صيدا– بيروت.
    • سنن الدار قطني: لـ أبو الحسن علي بن عمر بن أحمد بن مهدي بن مسعود بن النعمان بن دينار البغدادي الدار قطنى(ت 385هـ)،الناشر:مؤسسة الرسالة،بيروت– لبنان،ط:الأولى، 1424هـ - 2004 م.
    • سنن سعيد بن منصور: لـ أبو عثمان سعيد بن منصور بن شعبة الخراساني الجوزجاني (ت: 227هـ)تحقيق: حبيب الرحمن الأعظم:الناشر: الدار السلفية – الهند ط: الأولى، 1403هـ -1982م.
    • السنن الصغير للبيهقي: لـ أحمد بن الحسين بن علي بن موسى الخُسْرَوْجِردي الخراساني، أبو بكر البيهقي (ت: 458هـ)،تحقيق:
      عبد المعطي أمين قلعجي،دار النشر: جامعة الدراسات الإسلامية، كراتشي ـ باكستان،ط: الأولى، 1410هـ - 1989م.
    • السنن الكبرى: لـ للحافظ أبى بكر أحمد بن الحسين بن على البيهقى طبعة دار المعرفة بيروت لبنان.
    • شرح سنن ابن ماجه،مجموع من 3 شروح«ما يليق من حل اللغات وشرح المشكلات» لـ الحسن بن عبد الرحمن الحنفي الكنكوهي (1315 هـ)،الناشر: قديمي كتب خانة – كراتشي.
    • صحيح البخاري= الجامع المسند الصحيح المختصر: للعلامة المدقق أبى عبد الله محمد بن إسماعيل البخاري تحقيق طه عبد الرءوف سعد، طبعة جديدة  1419هـ  1998م الناشر مكتبة الإيمان بالمنصورة.
    • صحيح مسلم= المسند الصحيح المختصر: لـ مسلم بن الحجاج
      أبو الحسن القشيري النيسابوري (ت: 261هـ)،الطبعة: الأولى، 1422هـ - 2002م
    • فتح الباري شرح صحيح البخاري: لـ أحمد بن علي بن حجر أبو الفضل العسقلاني الشافعي الناشر: دار المعرفة - بيروت، 1379.
    • كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال: لـ علاء الدين علي بن حسام الدين ابن قاضي خان القادري الشاذلي الهندي البرهانفوري ثم المدني فالمكي الشهير بالمتقي الهندي (ت: 975هـ)،تحقيق: بكري حياني - صفوة السقا،الناشر: مؤسسة الرسالة،ط:الخامسة، 1401هـ/1981م.
    • مرقاة المفاتيح شرح مشكاة المصابيح: لـ علي بن (سلطان) محمد،
      أبو الحسن نور الدين الملا الهروي القاري (ت: 1014هـ)،الناشر: دار الفكر، بيروت – لبنان.
    • موطأ الإمام مالك: لـ مالك بن أنس بن مالك بن عامر الأصبحي المدني (ت: 179هـ)،صححه ورقمه وخرج أحاديثه وعلق عليه: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي، بيروت – لبنان،عام النشر: 1406 هـ - 1985 م.
    • نيل الأوطار بستان الأحبار مختصر نيل الأوطار: المسند الصحيح المختصر فيصل بن عبد العزيز بن فيصل ابن حمد المبارك الحريملي النجدي(ت: 1376هـ)، الناشر: دار إشبيليا للنشر والتوزيع، الرياض، ط: الأولى، 1419 هـ - 1998 م.

     

     

    ثالثا:- كتب الفقه:

    أ-كتب الفقه الحنفي:

    • الاختيار لتعليل المختار رد المحتار على الدر المختار:لـ ابن عابدين، محمد أمين بن عمر بن عبد العزيز عابدين الدمشقي الحنفي (ت: 1252هـ) ،الناشر: دار الفكر-بيروت،ط: الثانية 1412هـ - 1992م.

     أو منلا أو المولى - خسرو (ت: 885هـ)،الناشر: دار إحياء الكتب العربية.

    • البحر الرائق شرح كنز الدقائق : لـ زين الدين بن إبراهيم بن محمد، المعروف بابن نجيم المصري (ت: 970هـ)،تكملة البحر الرائق لمحمد بن حسين بن علي الطوري الحنفي القادري (ت بعد 1138 هـ)، دار الكتاب الإسلامي.
    • بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع: لـ علاء الدين أبى بكر بن مسعود الكاسانى الحنفي طبعة المطبوعات العلمية بمصر 1327ه.
    • البناية شرح الهداية البناية شرح الهداية: لـ أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى
      (ت: 855هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، لبنان، ط:الأولى1420 هـ - 2000 م.
    • تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشِّلْبِيِّ: لـ عثمان بن علي بن محجن البارعي، فخر الدين الزيلعي الحنفي (ت: 743 هـ).
    • تحفة الفقهاء: لـ محمد بن أحمد بن أبي أحمد، أبو بكر علاء الدين السمرقندي (ت: نحو 540هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان،ط: الثانية، 1414 هـ - 1994 م.
    • الجوهرة النيرة لمختصر القدري: لـ أبو بكر بن علي بن محمد الحدادي العبادي الزَّبِيدِيّ اليمني الحنفي (ت: 800هـ) ،الناشر: المطبعة الخيرية.
    • حاشية ابن عابدين المسماة رد المحتار على الدر المختار شرح تنوير الأبصار لخاتمة تحقق محمد أمين الشهير بابن عابدين، المطبعة اليمنية القاهرة 1327ه.الحاشية: لـ شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل بن يونس الشِّلْبِيُّ(ت: 1021هـ)،الناشر: المطبعة الكبرى الأميرية -بولاق، القاهرة ،الطبعة: الأولى،1313 هـ.
    • درر الحكام شرح غرر الأحكام: لـ محمد بن فرامرز بن علي الشهير بملا –
    • العناية شرح الهداية: محمد بن محمد بن محمود، أكمل الدين
      أبو عبد الله ابن الشيخ شمس الدين ابن الشيخ جمال الدين الرومي البابرتي
    • اللباب في شرح الكتاب: لـ عبد الغني بن طالب بن حمادة بن إبراهيم الغنيمي الدمشقي الميداني الحنفي (ت: 1298هـ)،تحقيق: محمد محيي الدين عبد الحميد،الناشر: المكتبة العلمية، بيروت – لبنان.
    • المبسوط للسرخسي: لـ محمد بن أحمد بن أبي سهل شمس الأئمة السرخسي (ت: 483هـ)،الناشر: دار المعرفة – بيروت.
    • مجمع الأنهر شرح ملتقى الأبحر: لـ عبد الرحمن بن محمد بن سليمان المدعو بشيخي زاده, يعرف بداماد أفندي (ت: 1078هـ)، الناشر: دار إحياء التراث العربي.
    • مجمع الضمانات: أبو محمد غانم بن محمد البغدادي الحنفي
      (ت: 1030هـ)، الناشر: دار الكتاب الإسلامي.
    • المحيط البرهاني في الفقه النعماني: لـ برهان الدين محمود بن أحمد بن عبد العزيز بن عمر بن مَازَةَ البخاري الحنفي (ت: 616هـ)،تحقيق: عبد الكريم سامي الجندي الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان،ط:الأولى، 1424 هـ - 2004 م.
    • النتف في الفتاوى: لـ أبو الحسن علي بن الحسين بن محمد السُّغْدي، حنفي (ت: 461هـ)،تحقيق: المحامي الدكتور صلاح الدين الناهي،الناشر: دار الفرقان / مؤسسة الرسالة - عمان الأردن / بيروت لبنان،ط: الثانية، 1404 – 1984م.
    • نور الإيضاح ونجاة الأرواح في الفقه الحنفي: لـ حسن بن عمار بن علي الشرنبلالي المصري الحنفي (ت: 1069هـ)،تحقيق: محمد أنيس مهرات،الناشر: المكتبة العصرية،ط: 1246 هـ- 2005 م.
    • الهداية في شرح بداية المبتدي: لـ علي بن أبي بكر بن عبد الجليل الفرغاني المرغيناني، أبو الحسن برهان الدين(ت: 593هـ)،تحقيق: طلال يوسف الناشر: دار احياء التراث العربي - بيروت – لبنان.

    ب-كتب الفقه المالكي:

    • بداية المجتهد ونهاية المقتصد: للإمام أبى الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي، ط: السادسة 1414هـ 1993م مطبعة مصطفى البابى الحلبي.
    • بلغة السالك لأقرب المسالك المعروف بحاشية الصاوي على الشرح الصغير (الشرح الصغير هو شرح الشيخ الدردير لكتابه المسمى أقرب المسالك لِمَذْهَبِ الْإِمَامِ مَالِكٍ): لـ أبو العباس أحمد بن محمد الخلوتي، الشهير بالصاوي المالكي (ت: 1241هـ)،الناشر: دار المعارف.
    • البيان والتحصيل والشرح والتوجيه والتعليل لمسائل المستخرجة:
      لـ أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي (ت: 520هـ)تحقيق:
      د محمد حجي وآخرون،الناشر: دار الغرب الإسلامي، بيروت – لبنان،الطبعة: الثانية، 1408 هـ - 1988 م.
    • التاج والإكليل لمختصر خليل: لـ محمد بن يوسف بن أبي القاسم بن يوسف العبدري الغرناطي، أبو عبد الله المواق المالكي
      (ت: 897هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية
    • التهذيب في اختصار المدونة: لـ خلف بن أبي القاسم محمد، الأزدي القيرواني، أبو سعيد ابن البراذعي المالكي(ت: 372هـ)،تحقيق: الدكتور محمد الأمين ولد محمد سالم بن الشيخ:الناشر: دار البحوث للدراسات الإسلامية وإحياء التراث، دبي،ط: الأولى، 1423 هـ - 2002 م.
    • حاشية الدسوقي على الشرح الكبير: لـ محمد بن أحمد بن عرفة الدسوقي المالكي (ت: 1230هـ)،الناشر: دار الفكر.
    • الذخيرة للقرافي: لـ أبو العباس شهاب الدين أحمد بن إدريس بن
      عبد الرحمن المالكي الشهير بالقرافي (ت: 684هـ)، الناشر:دار الغرب الإسلامي- بيروت، ط: الأولى، 1994م.
    • المدونة: لـ مالك بن أنس بن مالك بن عامر الأصبحي المدني
      (ت: 179هـ)الناشر: دار الكتب العلمية،ط: الأولى، 1415هـ - 1994م .
    • المقدمات الممهدات:أبو الوليد محمد بن أحمد بن رشد القرطبي
      (ت: 520هـ).
    • منح الجليل شرح مختصر خليل: لـ محمد بن أحمد بن محمد عليش، أبو عبد الله المالكي (ت: 1299هـ)،الناشر:دار الفكر– بيروت،تاريخ النشر: 1409هـ/1989م.
    • مواهب الجليل لشرح مختصر خليل: لـ أبى عبد الله محمد بن محمد بن عبد الرحمن المعروف بالخطاب، ط: الثانية 1398هـ 1978م دار الفكر.الناشر: دار الغرب الإسلامي،ط: الأولى، 1408هـ - 1988 م.

    ج-كتب الفقه الشافعي:

    • الإقناع في حل ألفاظ أبي شجاع للخطيب الشربيني: لـ شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي (ت: 977هـ)،تحقيق: مكتب البحوث والدراسات دار الفكر،الناشر: دار الفكر – بيروت.
    • الأم للشافعي: لـ أبو عبد الله محمد بن إدريس بن العباس بن عثمان بن شافع بن عبد المطلب بن عبد مناف المطلبي القرشي المكي (ت: 204هـ)،الناشر: دار المعرفة – بيروت،سنة النشر: 1410هـ/1990م.
    • البيان في مذهب الإمام الشافعي: لـ أبو الحسين يحيى بن أبي الخير بن سالم العمراني اليمني الشافعي (ت: 558هـ)،تحقيق: قاسم محمد النوري،الناشر: دار المنهاج – جدة،ط: الأولى، 1421 هـ- 2000 م.
    • التنبية في الفقه الشافعي: لـ أبو اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي (ت: 476هـ)،الناشر: عالم الكتب.
    • الحاوي الكبير في فقه مذهب الإمام الشافعي وهو شرح مختصر المزني: لـ أبو الحسن علي بن محمد بن محمد بن حبيب البصري البغدادي، الشهير بالماوردي (ت: 450هـ)،تحقيق: الشيخ علي محمد معوض - الشيخ عادل أحمد عبدالموجود الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان،ط: الأولى، 1419 هـ -1999.
    • تحفة الحبيب على شرح الخطيب = حاشية البجيرمي على الخطيب:
      لـ سليمان بن محمد بن عمر البُجَيْرَمِيّ المصري الشافعي
      (ت: 1221هـ)،الناشر: دار الفكر،تاريخ النشر: 1415هـ - 1995م.
    • تحفة المحتاج في شرح المنهاج: لـ أحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي،الناشر: المكتبة التجارية الكبرى بمصر لصاحبها مصطفى محمد,
    • حاشيتا الشروانى وابن قاسم على تحفة المحتاج بشرح المنهاج للعلامة شهاب الدين أحمد بن حجر الهيثمى الشافعي طبعة المكتبة التجارية .
    • حاشيتا قليوبي وعميرة: لـ أحمد سلامة القليوبي وأحمد البرلسي عميرة، الناشر: دار الفكر – بيروت، 1415هـ-1995م.
    • حلية العلماء في معرفة مذاهب الفقهاء: لـ محمد بن أحمد بن الحسين بن عمر، أبو بكر الشاشي القفال الفارقيّ، الملقب فخر الإسلام، المستظهري الشافعي (ت: 507هـ)تحقيق: د. ياسين أحمد إبراهيم درادكة،الناشر: مؤسسة الرسالة /دار الأرقم بيروت / عمان ط: الأولى، 1980م.
    • روضة الطالبين وعمدة المفتي: لـ أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (ت: 676هـ) تحقيق: زهير الشاويش ،الناشر: المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- عمان،ط: الثالثة، 1412هـ / 1991م.عام النشر: 1357 هـ - 1983 م.
    • فتوحات الوهاب بتوضيح شرح منهج الطلاب المعروف بحاشية الجمل (منهج الطلاب اختصره زكريا الأنصاري من منهاج الطالبين للنووي ثم شرحه في شرح منهج الطلاب): لـ سليمان بن عمر بن منصور العجيلي الأزهري، المعروف بالجمل (ت: 1204هـ)،الناشر: دار الفكر.
    • كفاية الأخيار في حل غاية الإختصار: لـ أبو بكر بن محمد بن
      عبد المؤمن بن حريز بن معلى الحسيني الحصني، تقي الدين الشافعي (المتوفى: 829هـ)تحقيق: علي عبد الحميد بلطجي ومحمد وهبي سليمان،الناشر: دار الخير – دمشق،ط: الأولى، 1994م.
    • الغرر البهية في شرح البهجة الوردية: لـ زكريا بن محمد بن أحمد بن زكريا الأنصاري، زين الدين أبو يحيى السنيكي (ت: 926هـ) ،الناشر: المطبعة الميمنية.
    • اللباب في الفقه الشافعي: لـ أحمد بن محمد بن أحمد بن القاسم الضبي، أبو الحسن ابن المحاملي الشافعيّ (ت: 415هـ)،تحقيق: عبد الكريم بن صنيتان العمري،الناشر: دار البخارى، المدينة المنورة، المملكة العربية السعودية،ط: الأولى، 1416هـ.

    64- المجموع شرح المهذب (مع تكملة السبكي والمطيعي): لـ أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (ت: 676هـ)،الناشر: دار الفكر.

    • مغني المحتاج إلى معرفة معاني ألفاظ المنهاج: لـ شمس الدين، محمد بن أحمد الخطيب الشربيني الشافعي(ت: 977هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية،ط:الأولى، 1415هـ - 1994م.
    • نهاية المحتاج إلى شرح المنهاج: لـ شمس الدين محمد بن أبي العباس أحمد بن حمزة شهاب الدين الرملي (ت: 1004هـ)،الناشر: دار الفكر، بيروت،ط: ط أخيرة - 1404هـ/1984م.
    • نهاية المطلب في دراية المذهب: لـ عبد الملك بن عبد الله بن يوسف بن محمد الجويني، أبو المعالي، ركن الدين، الملقب بإمام الحرمين
      (ت: 478هـ)تحقيق: أ. د/ عبد العظيم محمود الدّيب،الناشر: دار المنهاج، ط: الأولى، 1428هـ-2007م.
    • المهذب: لـ أبو إسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي
      (ت: 476هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية.

    د- كتب الفقه الحنبلي :

    • الإقناع في فقه الإمام أحمد بن حنبل: لـ موسى بن أحمد بن موسى بن سالم بن عيسى بن سالم الحجاوي المقدسي، ثم الصالحي، شرف الدين، أبو النجا (ت: 968هـ)
    • الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف: لـ علاء الدين أبو الحسن علي بن سليمان المرداوي الدمشقي الصالحي الحنبلي(ت: 885هـ)، الناشر: دار إحياء التراث العربي. تحقيق: عبد اللطيف محمد موسى السبكي،الناشر: دار المعرفة بيروت – لبنان.
    • حاشية الروض المربع: لـ عبد الرحمن بن محمد بن قاسم العاصمي الحنبلي النجدي (ت: 1392هـ)،ط: الأولى - 1397 هـ.
    • دليل الطالب لنيل المطالب: لـ مرعي بن يوسف بن أبى بكر بن أحمد الكرمى المقدسي الحنبلى (ت: 1033هـ)،تحقيق: أبو قتيبة نظر محمد الفاريابي،الناشر: دار طيبة للنشر والتوزيع، الرياض،الطبعة:الأولى، 1425هـ / 2004م.
    • الشرح الكبير على متن المقنع: لـ عبد الرحمن بن محمد بن أحمد
      ابن قدامة المقدسي الجماعيلي الحنبلي،أبوالفرج، شمس الدين
      (ت: 682هـ)الناشر: دار الكتاب العربي للنشر والتوزيع.
    • عمدة الفقه: لـ أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي (ت: 620هـ)،تحقيق:أحمد محمد عزوز:الناشر: المكتبة العصرية،ط: 1425هـ - 2004م.
    • الفروع ومعه تصحيح الفروع لعلاء الدين علي بن سليمان المرداوي
      لـ: محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج، أبو عبد الله، شمس الدين المقدسي الرامينى ثم الصالحي الحنبلي (ت: 763هـ)،المحقق: عبد الله بن عبد المحسن التركي الناشر: مؤسسة الرسالة،ط: الأولى 1424هـ - 2003م.
    • كشاف القناع عن متن الإقناع: لـ منصور بن يونس بن صلاح الدين ابن حسن بن إدريس البهوتى الحنبلى (ت: 1051هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية.
    • مسائل الإمام أحمد بن حنبل وإسحاق بن راهويه:لـ إسحاق بن منصور بن بهرام، أبو يعقوب المروزي،(ت: 251هـ)،الناشر: عمادة البحث العلمي، الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة، المملكة العربية السعودية،ط: الأولى، 1425هـ - 2002م.
    • مطالب أولي النهى في شرح غاية المنتهى:لـ مصطفى بن سعد بن عبده السيوطي شهرة، الرحيبانى مولدا ثم الدمشقي الحنبلي(ت: 1243هـ)،الناشر: المكتب الإسلامي،ط: الثانية، 1415هـ - 1994م.
    • المغني لأبن قدامه:لـ أبو محمد موفق الدين عبد الله بن أحمد بن محمد بن قدامة الجماعيلي المقدسي ثم الدمشقي الحنبلي، الشهير بابن قدامة المقدسي (ت: 620هـ)،الناشر: مكتبة القاهرة ، 1388هـ - 1968م، طبعة أخرى مطبعة المنار القاهرة 1348هـ.
    • ملخص الفقه:: لـ صالح بن فوزان بن عبد الله الفوزان،الناشر: دار العاصمة، الرياض، المملكة العربية السعودية،ط: الأولى، 1423هـ.

    هـ-كتب الفقه العام

    • فتح العلي المالك في الفتوى على مذهب الإمام مالك:لـ محمد بن أحمد بن محمد عليش، أبو عبد الله المالكي (ت: 1299هـ)،الناشر: دار المعرفة.
    • فقه السنة: لـ سيد سابق (ت: 1420هـ)،الناشر: دار الكتاب العربي، بيروت – لبنان،ط: الثالثة، 1397 هـ - 1977 م.
    • فقه العبادات على المذهب المالكي: الحاجّة كوكب عبيد،الناشر: مطبعة الإنشاء، دمشق - سوريا.،ط: الأولى 1406 هـ - 1986 م.
    • الفقه على المذاهب الأربعة:لـ عبد الرحمن بن محمد عوض الجزيري (ت: 1360هـ)،الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان،ط: الثانية، 1424 هـ - 2003 م.
    • النظام القضائي في الفقه الإسلامي:لـ محمد رأفت عثمان،الناشر:دار البيان، ط: الثانية 1415هـ199م.

    رابعا:-كتب عامة:

    • الاموال للقاسم بن عبد السلام: لـ أبو عُبيد القاسم بن سلاّم بن عبد الله الهروي البغدادي (ت: 224هـ)،تحقيق: خليل محمد هراس،الناشر: دار الفكر. – بيروت
    • الفتاوى الهندية: لجنة علماء برئاسة نظام الدين البلخي:الناشر: دار الفكر:الطبعة: الثانية، 1310 هـ.
    • المَالُ في القُرْآنِ: لـ محمود محمد غريب، من علماء الأزهر الشريف والموجه الديني لشباب جامعة القاهرة،وافقت وزارة الإعلام العراقي على نشره: 218 / 1976،ط: الأولى 1396 هـ - 1976 م – بغداد.

    خامسا:-كتب اللغة :

    • أنيس الفقهاء في تعريفات الألفاظ المتداولة بين الفقهاء:لـ قاسم بن عبد الله بن أمير علي القونوي الرومي الحنفي (ت: 978هـ).

          بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي ثم المناوي القاهري
    (ت: 1031هـ).

    • تاج العروس من جواهر القاموس:لـ محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق الحسيني،
      أبو الفيض، الملقّب بمرتضى، الزَّبيدي (ت: 1205هـ)، تحقيق: مجموعة من المحققين الناشر: دار الهداية.
    • التعريفات: لـ علي بن محمد بن علي الزين الشريف الجرجاني
      (ت: 816هـ)، تحقيق: ضبطه وصححه جماعة من العلماء بإشراف الناشر: دار الكتب العلمية بيروت –لبنان،ط: الأولى 1403هـ -1983م.
    • التوقيف على مهمات التعاريف:لـ زين الدين محمد المدعوبعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي ثم المناوي القاهري (ت: 1031هـ)،الناشر: عالم الكتب 38 عبد الخالق ثروت-القاهرة ،ط: الأولى، 1410هـ-1990م
    • القاموس الفقهي لغة واصطلاحا: الدكتور سعدي أبو حبيب،الناشر: دار الفكر. دمشق – سورية،ط: الثانية 1408 هـ = 1988 م.
    • القاموس المحيط:لـ مجد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب الفيروزآبادى(ت: 817هـ)،تحقيق:مكتب تحقيق التراث في مؤسسة الرسالة،الناشر: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت – لبنان،ط: الثامنة، 1426 هـ - 2005 م.
    • لسان العرب:لـ أحمد بن إسماعيل بن محمد تيمور(ت: 1348ه)،الناشر: دارالآفاق العربية - مصر /القاهرة،ط: الأولى، 1422هـ - 2002م.
    • المحكم والمحيط الأعظم: لـ أبو الحسن علي بن إسماعيل بن سيده المرسي(ت: 458هـ)،تحقيق: عبد الحميد هنداوين، الناشر: دار الكتب العلمية – بيروت،ط: الأولى، 1421 هـ - 2000 م.
    • المطلع على ألفاظ المقنع:لـ محمد بن أبي الفتح بن أبي الفضل البعلي،
      أبو عبد الله، شمس الدين (ت: 709هـ)،تحقيق: محمود الأرناؤوط وياسين محمود الخطيب،الناشر: مكتبة السوادي للتوزيع،ط: الطبعة الأولى 1423هـ - 2003 م.
    • معجم لغة الفقهاء:لـ محمد رواس قلعجي - حامد صادق قنيبي،الناشر: دار النفائس للطباعة والنشر والتوزيع،ط: الثانية، 1408 هـ - 1988م.
    • معجم مقاييس اللغة: لـ أحمد بن فارس بن زكرياء القزويني الرازي،
      أبو الحسين (ت: 395هـ)،تحقيق: عبد السلام محمد هارون،الناشر: دار الفكر،عام النشر: 1399هـ - 1979م.

    سادسا:-المواقع الالكترونية:

    مركزالأزهرالعالمي للفتوى الالكترونية 24/مارس/223م https:∕∕www.skynewsarabia.com

     

     

    References :

    'uwla:alquran alkarim waeulumuhu:

    1-      'ahkam alqurani:'ahmad bin eali 'abu bakr alraazi aljasas alhanafii(ta: 370hi)tahqiqu: muhamad sadiq alqamhawi - eudw lajnat murajaeat almasahif bial'azhar alsharif.

    2-      bahr aleulum:almualafu: 'abu allayth nasr bin muhamad bin 'ahmad bin 'iibrahim alsamarqandii (t: 373h).

    3-      albahr almadid fi tafsir alquran almajid:almualafu: 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamad bin almahdii bin eajibat alhusni al'anjarii alfasii alsuwfiu (ta: 1224hi),tahqiqu: 'ahmad eabd allah alqurashi rislan,alnaashar: alduktur hasan eabaas zaki - alqahirati,ta: 1419 hu.

    4-      tafsir al'iimam altabri, alnaashir: dar hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani, ta: al'uwlaa, 1422 hi - 2001 mi.

    5-      tafsir alshaerawii -alkhawatiri:almualafi:muhamad mutualiy alshaerawii (t:1418ha),alnaashar: mutabie 'akhbar alyawma.

    6-      tafsir almanari:muhamad rashid bin eali rida bin muhamad shams aldiyn bin muhamad baha' aldiyn bin minila eali khalifat alqalmuni alhusaynii (ta: 1354h),alnaashir: alhayyat almisriat aleamat lilkitabi,

    7-      altafsir alwadihi:almualafu: alhijazi, muhamad mahmud,alnaashar: dar aljil aljadid - bayrutu,alitabeatu: aleashirat - 1413 hu

    8-      tafsir alwasit lilquraan alkarimu:llmualafi: muhamad sayid tantawi,alnaashar: dar nahdat misr liltibaeat walnashr waltawzie, alfajaalat - alqahirat,altabeatu: al'uwlaa. sanat alnashri: 1990 mi.

    9-      fath alqidir:almualafu:muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allh alshuwkanii alyamanii (t: 1250ha),alnaashir:dar abn kathirin, dar alkalm altayib - dimashqa, bayruta,ti:al'uwlaa- 1414 hi.

    10-    mahasin altaawili:almualafi: muhamad jamal aldiyn bin muhamad saeid bin qasim alhalaaq alqasimii (ta: 1332hi),tahqiqu: muhamad basil euyun alsuwd,alnaashar: dar alkutub alealamayh - bayrut

    11-    mukhtasar tafsir abn kathir:almualafa: (akhtisar watahqiqu) muhamad eali alsaabuni,alnaashar: dar alquran alkarim, bayrut - lubnan,ti: alsaabieati, 1402 hi - 1981 mi.

    12-    mafatih alghayb = altafsir alkabiru: 'abu eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymi alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazii khatib alrayi (t: 606h),alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrutu,alitabeata: althaalithat - 1420 ha.alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut tarikh altabeati: 1405h

    13-    nuzum aldarar fi tanasub alayat walsuwr:almualafi: 'iibrahim bin eumar bin hasan alribat bin ealii bin 'abi bakr albiqaeii (t: 885ha),alnaashir: dar alkitaab al'iislami, alqahirati.

    14-    alhidayat 'iilaa bulugh alnihayat fi eilm maeani alquran watafsiri: 'abu muhamad makiy bin 'abi talib hammwsh bin muhamad bin mukhtar alqaysii alqayrawanii thuma al'andalusi alqurtubii almaliki (t: 437hi), tahqiqu: majmueat rasayil jamieiat bikuliat aldirasat aleulya walbahth aleilmii -jamieat alshaariqati, ta: al'uwlaa, 1429 hi - 2008 mi.

     

     

    thanian katab alhadith waeulumuhu:

    15-    tahifat al'ahwadhi bisharh jamie altirmidhi: 'abu aleula muhamad eabd alrahman bin eabd alrahim (t: 1353h), alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut.

    16-    altaysir bisharh aljamie alsaghiri:almualafi: zayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahirii (ta: 1031ha),alnaashir: maktabat al'iimam alshaafieii - alriyad,altabeati: althaalithata, 1408h - 1988m.

    17-    hashiat alsindi ealaa sunan aibn majah = kifayat alhajat fi sharh sunan aibn majih,almualafa: muhamad bin eabd alhadi altatwi, 'abu alhasan, nur aldiyn alsanadi (t: 1138hi)alnaashir: dar aljil - bayrut, bidun tabeatin.

    18-    sunan aibn majah: lilhafiz 'abaa eabd allah muhamad bin yazid alqazwaynaa tahqiq muhamad fuaad eabd albaqi tabeat dar 'iihya' alturath alearabii.

    19-    sinan 'abi dawud: 'abu dawud bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidaad bin eamrw al'azdi(ti: 275h),tahqiqu: muhamad muhyi aldiyn eabd alhumid, alnaashiru: almaktabat aleasriatu, sayda- bayrut.

    20-    sunan aldaar qatani:lilmualafi: 'abu alhasan eali bin eumar bin 'ahmad bin mahdiin bin maseud bin alnueman bin dinar albaghdadi aldaar qutnaa(t 385h),alnaashir:muasasat alrisalatu,birut- lubnan,t:al'uwlaa, 1424 hi - 2004 mi.

    21-    alsunan alsaghir lilbihaqi:almualafa: 'ahmad bin alhusayn bin eali bin musaa alkhusrawjirdy alkhirasani, 'abu bakr albayhaqi (t: 458hi),tahqiqu: eabd almueti 'amin qileiji,dar alnashri: jamieat aldirasat al'iislamiati, karatshi  bakistan,t: al'uwlaa, 1410h - 1989m.

    22-    alsunan alkubraa:lilhafiz 'abaa bikr 'ahmad bin alhusayn bin ealaa albihqaa tabeat dar almaerifat bayrut lubnan.

    23-    sunan saeid bin mansurin:almualafa: 'abu euthman saeid bin mansur bin shuebat alkhirasaniu aljuzjaniu (t: 227hi)tahqiqu: habib alrahman al'aezamu:alnaashir: aldaar alsalafiat - alhind ta: al'uwlaa, 1403h -1982m.

    24-    sharah sunan aibn majih,majmue min 3 shuruhi<<ma yaliq min hali allughat washarh almushkilati>> lifakhr alhasan bin eabd alrahman alhanafii alkankuhi (1315 ha),alnaashir: qadimi katab khanat - kratshi.

    - <<misbah alzujajati>> lilsuyutii (t 911 ha).

    - <<'iinjah alhajati>> limuhamad eabd alghanii almujadadii alhanafii (t 1296 ha).

    25-    sahih albukhari: lilealamat almudaqaq 'abaa eabd allah muhamad bin 'iismaeil albukhariu tahqiq tah eabd alra'uf saedi, tabeat jadidatan 1419h 1998m alnaashir maktabat al'iiman bialmansurati.

    26-    sahih muslmin: muslim bin alhajaaj 'abu alhasan alqushayrii alnaysaburiu (t: 261hi) altabeatu: al'uwlaa, 1422hi - 2002m

    27-    fath albari sharh sahih albukharii: 'ahmad bin ealiin bin hajar 'abu alfadl aleasqalaniu alshaafieiu alnaashir: dar almaerifat - bayrut, 1379.

    28-    kinz aleumaal fi sunan al'aqwal wal'afeial:almualafi: eala' aldiyn eali bin husam aldiyn abn qadi khan alqadirii alshaadhlii alhindii alburhanfurii thuma almadaniu falmakiyu alshahir bialmutaqi alhindii (t: 975hi),tahqiqu: bikri hayani - safwat alsaqa,alnaashir: muasasat alrisalati,ta:alkhamisati, 1401h/1981m.

    29-    marqaat almafatih sharh mishkaat almasabih: eali bin (sultan) muhamad, 'abu alhasan nur aldiyn almula alharawiu alqariyu (t: 1014h),alnaashir: dar alfikri, bayrut - lubnan.

    30-    muataa al'iimam malki:almualafa: malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadanii (t: 179ha),sahhah waraqmih wakharaj 'ahadithah waealaq ealayhi: muhamad fuad eabd albaqi, alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut - lubnan,eam alnashri: 1406 hi - 1985 mi.

    31-    nil al'awtar bustan al'ahbar mukhtasar nil al'uwtar: faysal bin eabd aleaziz bin faysal aibn hamd almubarak alhurimali alnajdi(ti: 1376h), alnaashir: dar 'iishbilya lilnashr waltawziei, alrayad, ta: al'uwlaa, 1419 hi - 1998 mi.

    thalithan katab alfiqah:

    'a-kutub alfiqh alhanafia:

    32-    alaikhtiar litaelil almukhtar radi almuhtar ealaa aldiri almukhtar: aibn eabdin, muhamad 'amin bin eumar bin eabd aleaziz eabidin aldimashqii alhanafii (ta: 1252hi) ,alnaashir: dar alfikr-biruta,ta: althaaniat 1412h - 1992m.

    'aw manalan 'aw almawlaa - khasru (t: 885h),alnaashir: dar 'iihya' alkutub alearabiati.

    33-    albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiq : zayn aldiyn bin 'iibrahim bin muhamadi, almaeruf biabn najim almisrii (t: 970hi),tukmilat albahr alraayiq limuhamad bin husayn bin eali altuwrii alhanafii alqadirii (t baed 1138 hu), dar alkitaab al'iislamii.

    34-    badayie alsanayie fi tartib alsharayiei: lil'iimam eala' aldiyn 'abaa bikr bin maseud alkasanaa alhanafiu tabeat almatbueat aleilmiat bimisr 1327h.

    35-    albinayat sharh alhidayat albinayat sharh alhidayati: 'abu muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanfaa badr aldiyn aleaynaa (t: 855h),alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayrut, lubnan ,t: al'uwlaa 1420 hi - 2000 mi.

    36-    tabiin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshshilbii, talifu: euthman bin eali bin mahjin albariei, fakhr aldiyn alziyleii alhanafii (t: 743 hu)

    37-    tahifat alfiqaha'i:almualafi: muhamad bin 'ahmad bin 'abi 'ahmadu, 'abu bakr eala' aldiyn alsamarqandii (t: nahw 540h),alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan,t: althaaniati, 1414 hi - 1994 mi.

    38-    aljawharat alnayrat limukhtasar alqadari aljawharat alniyrati: 'abu bakr bin eali bin muhamad alhadaadi aleabaadi alzzabidi alyamanii alhanafii (ta: 800h) ,alnaashir: almatbaeat alkhayria

    39-    hashiat aibn eabidin almusamaaat radu almuhtar ealaa aldur almukhtar sharh tanwir al'absar likhatimat tahaqaq muhamad 'amin alshahir biaibn eabdin, almatbaeat alyamaniat alqahirat 1327h.alhashyt: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil bin yunis alshshilbiu(t: 1021h),alnaashir: almatbaeat alkubraa al'amiriat -bulaq, alqahirat ,altabeata: al'uwlaa,1313 h.

    40-    darar alhukaam sharh gharr al'ahkami: muhamad bin framarz bin ealiin alshahir bimula -

    41-    aleinayat sharh alhidayati: muhamad bin muhamad bin mahmud, 'akmal aldiyn 'abu eabd allah aibn alshaykh shams aldiyn aibn alshaykh jamal aldiyn alruwmi albabirati

    42-    allbab fi sharh alkitabi: eabd alghani bin talib bin hamadat bin 'iibrahim alghanimi aldimashqii almaydanii alhanafii (ta: 1298hi),tahqiqi: muhamad muhyi aldiyn eabd alhamid,alnaashar: almaktabat aleilmiatu, bayrut - lubnan.

    43-    almabsut lilsarikhisi:muhamad bin 'ahmad bin 'abi sahl shams al'ayimat alsarukhsii (t: 483h),alnaashir: dar almaerifat - bayrut.

    44-    majmae al'anhar sharh multaqaa al'abhar: eabd alrahman bin muhamad bin sulayman almadeui bishaykhi zadahu, yueraf bidamad 'afindi (t: 1078h), alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii.

    45-    majamae aldamanati: 'abu muhamad ghanim bin muhamad albaghdadi alhanafii(ta: 1030ha), alnaashir: dar alkitaab al'iislamii.

    46-    almuhit alburhani fi alfiqh alniemani: burhan aldiyn mahmud bin 'ahmad bin eabd aleaziz bin eumar bin mazat albukharii alhanafii (ta: 616hi),tahqiqu: eabd alkarim sami aljundi alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan,t:al'uwlaa, 1424 hi - 2004 mi.

    47-    alnntif fi alfatawaa:almualafi: 'abu alhasan eali bin alhusayn bin muhamad alssughdy, hanafi (t: 461hi),tahqiqi: almuhami alduktur salah aldiyn alnaahi,alnaashar: dar alfurqan / muasasat alrisalat - eamaan al'urdunu / bayrut lubnan,ta: althaaniatu, 1404 - 1984 ma,

    48-    nur al'iidah wanajat al'arwah fi alfiqh alhanafii:almualafi: hasan bin eamaar bin ealiin alsharanbilali almisrii alhanafii (ta: 1069hi),tahqiqu: muhamad 'anis mahrati,alnaashir: almaktabat aleasriatu,altabeatu: 1246 ha- 2005 mi.

    49-    alhidayat fi sharh bidayat almubtadi: eali bin 'abi bakr bin eabd aljalil alfirghaniu almarghinani, 'abu alhasan burhan aldiyni(ta: 593hi),tahqiqu: talal yusif ,alnaashir: dar ahya' alturath alearabii - bayrut - lubnan.

    ta‌-     katab alfiqh almalki:

    50-    bidayat almujtahid wanihayat almuqtasid: lil'iimam 'abaa alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtabi, ta: alsaadisat 1414h 1993m matbaeat mustafaa albabaa alhalbi.

    51-    blughat alsaalik li'aqrab almasalik almaeruf bihashiat alsaawi ealaa alsharh alsaghir (alsharh alsaghir hu sharh alshaykh aldardir likitabih almusamaa 'aqrab almasalik limadhhab al'iimam malikin):almwlf: 'abu aleabaas 'ahmad bin muhamad alkhulwti, alshahir bialsaawi almaliki (t: 1241h),alnaashir: dar almaearifi.

    52-    alibian waltahsil walsharh waltawjih waltaelil limasayil almustakhrajati:lilmualafi: 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibii (t: 520hi)tahqiqu: d muhamad hajiy wakhrun,alnaashar: dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan,alitabeati: althaaniati, 1408 hi - 1988 mi.

    53-    altaaj wal'iiklil limukhtasar khali:lilmualafi: muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdari alghurnati, 'abu eabd allh almawaq almalikii (ta: 897ha),alnaashir: dar alkutub aleilmia

    54-    altaj wal'iiklil limukhtasar khilili:almualafi: muhamad bin yusif bin 'abi alqasim bin yusif aleabdari algharnati, 'abu eabd allh almawaq almalikii (ta: 897ha):alnaashir: dar alkutub aleilmiati,ta: al'uwlaa, 1416h-1994m.

    55-    altahdhib fi akhtisar almudawanati:almualafa: khalf bin 'abi alqasim muhamad, al'azdi alqayrawani, 'abu saeid abn albaradhieii almalikii (almutawafaa: 372hi), ta: al'uwlaa, 1423 hi - 2002 mi.

    56-    hashiat aldasuwqi ealaa alsharh alkabiri:almualafi: muhamad bin 'ahmad bin earafat aldisuqii almalikii (ta: 1230ha),alnaashir: dar alfikri.

    57-    aldhakhirat lilqarafi: 'abu aleabaas shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris bin eabd alrahman almaliki alshahir bialqarafi (t: 684h), alnaashir:dar algharb al'iislamiu- bayrut, ta: al'uwlaa, 1994 mi.

    58-    almudawanata: malik bin 'anas bin malik bin eamir al'asbahii almadanii

    (t: 179hi)alnaashir: dar alkutub aleilmiati,ta: al'uwlaa, 1415h - 1994m .

    59-    almuqadimat almumahdat:abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtibi(ti: 520h).

    60-    mnah aljalil sharh mukhtasar khilili:almualafa: muhamad bin 'ahmad bin muhamad ealish, 'abu eabd allh almaliki (t: 1299h),alnaashir:dar alfikri- biruta,tarikh alnashr: 1409h/1989m.

    61-    mawahib aljalil lisharh mukhtasar khalil: li'abaa eabd allh muhamad bin muhamad bin eabd alrahman almaeruf bialkhatabi, ta: althaaniat 1398h 1978m dar alfikri.

    alnaashir: dar algharb al'iislamii,ta: al'uwlaa, 1408 hi - 1988 mi.

     

     

    katab alfiqh alshaafieayi:

    62-    almuhadhdhbu:'abu 'iishaq 'iibrahim bin ealiin bin yusuf alshiyrazi(ti: 476ha),alnaashir: dar alkutub aleilmiati.

    63-    al'iiqnae fi hali 'alfaz 'abi shujae lilkhatib alshirbini:almualafa: shams aldiyni, muhamad bin 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafieii (tt: 977hi),tahqiqu: maktab albuhuth waldirasat dar alfikir,alnaashar: dar alfikr - bayrut.

    64-    al'umu lilshaafiei:alshaafieii 'abu eabd allh muhamad bin 'iidris bin aleabaas bin euthman bin shafie bin eabd almutalib bin eabd manaf almatlabii alqurashii almakiyi (t: 204ha),alnaashir: dar almaerifat - bayrut,sinat alnashr: 1410h/1990m.

    65-    alibayan fi madhhab al'iimam alshaafiei:almualafu: 'abu alhusayn yahyaa bin 'abi alkhayr bin salim aleumranii alyamanii alshaafieii (ta: 558hi),tahqiqu: qasim muhamad alnuwri,alnaashar: dar alminhaj - jidat,ta: al'uwlaa, 1421 ha- 2000 mi.

    66-    altanbiat fi alfiqh alshaafiei:almualafu: 'abu ashaq 'iibrahim bin eali bin yusif alshiyrazii (t: 476h),alnaashar: ealim alkutub.

    67-    alhawi alkabir fi fiqh madhhab al'iimam alshaafieii wahu sharh mukhtasar almuzni,almualafa: 'abu alhasan eali bin muhamad bin muhamad bin habib albasari albaghdadii, alshahir bialmawardi (t: 450hi),tahqiqi: alshaykh eali muhamad mueawad - alshaykh eadil 'ahmad eabdalmawjud alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan,ta: al'uwlaa, 1419 ha -1999 .m

    68-    algharar albahiat fi sharh albahjat alwardiati: zakaria bin muhamad bin 'ahmad bin zakariaa al'ansari, zayn aldiyn 'abu yahyaa alsunikii (t: 926hi) ,alnaashir: almatbaeat almimaniati.

    69-    almajmue sharh almuhadhab (me takmilat alsabakii walmatiei)lilmualafi: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawii (t: 676ha),alnaashir: dar alfikri.

    70-    tuhfat alhabib ealaa sharh alkhatib = hashiat albijirmi ealaa alkhatibi:almualafi: sulayman bin muhamad bin eumar albujayrami almisrii alshaafieii (ta: 1221ha),alnaashir: dar alfikri,tarikh alnashr: 1415h - 1995m.

    71-    tuhfat almuhtaj fi sharh alminhaji: 'ahmad bin muhamad bin ealiin bin hajar alhitmi,alnaashar: almaktabat altijariat alkubraa bimisr lisahibiha mustafaa muhamad,

    72-    hashita alsharwanaa waibn qasim ealaa tuhfat almuhtaj bisharh alminhaj lilealamat shihab aldiyn 'ahmad bin hajar alhaythamaa alshaafieiu tabeat almaktabat altijaria .

    73-    hashita qalyubi waeumirat: 'ahmad salamat alqalyubi wa'ahmad albarlasi eumirat, alnaashir: dar alfikr - bayrut, 1415h-1995m.

    74-    rawdat altaalibin waeumdat almufti: 'abu zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (t: 676hi) tahqiqu: zuhayr alshaawish ,alnaashir: almaktab al'iislamia, bayrut- dimashqa- eaman,ta: althaalithata, 1412h / 1991mi.eam alnashr: 1357 hi - 1983 mi.

    75-    futuhat alwahaab bitawdih sharh manhaj altulaab almaeruf bihashiat aljamal (manhaj altulaab aikhtasarah zakariaa al'ansari min minhaj altaalibin lilnawawii thuma sharhah fi sharh manhaj altulaabi):almualafi: sulayman bin eumar bin mansur aleajili al'azhari, almaeruf bialjamal (t: 1204h),alnaashir: dar alfikri.

    76-    kifayat al'akhyar fi hali ghayat al'iikhtisar:almualafi: 'abu bakr bin muhamad bin eabd almumin bin hariz bin maelaa alhusaynii alhisni, taqi aldiyn alshaafieia (almutawafaa: 829hi)tahqiq: eali eabd alhamid baltaji wamuhamad wahbi suliman,alnaashar: dar alkhayr - dimashqa,ta: al'uwlaa, 1994m.

    77-    - mughaniy almuhtaj 'iilaa maerifat maeani 'alfaz alminhaji,lilmualafi: shams aldiyni, muhamad bn 'ahmad alkhatib alshirbinii alshaafiei(ta: 977ha),alnaashir: dar alkutub aleilmiati,ta:al'uwlaa, 1415h - 1994m

    78-    - nihayat almuhtaj 'iilaa sharh alminhaji:almualafi: shams aldiyn muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmad bin hamzat shihab aldiyn alramlii (ta: 1004h),alnaashir: dar alfikri, biruta,ti: t 'akhirat - 1404h/1984m.

    79-    - nihayat almatlab fi dirayat almadhhabi:almualafa: eabd almalik bin eabd allah bin yusif bin muhamad aljuayni, 'abu almaeali, rukn aldiyn, almulaqab bi'iimam alharmini(ta: 478hi)tahqiqu: 'a. da/ eabd aleazim mahmud alddyb,alnashr: dar alminhaji,ta: al'uwlaa, 1428h-2007m.

    80-    allbab fi alfiqh alshaafiei:almualafa: 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin alqasim aldabi, 'abu alhasan abn almuhamilii alshafey (tt: 415hi,almadinat almunawarati, almamlakat alearabiat alsaeudiatu,ta: al'uwlaa, 1416hi.

    81-    -haliat aleulama' fi maerifat madhahib alfiqaha':almualafi: muhamad bin 'ahmad bin alhusayn bin eumra, 'abu bakr alshaashi alqufaal alfarqy, almulaqab fakhr al'iislami, almustazhirii alshaafieii (t: 507h)tahqiqu: du. yasin 'ahmad 'iibrahim dradkat,alnaashar: muasasat alrisalat /dar al'arqam bayrut / eamaan ta: al'uwlaa, 1980m.

    d- katab alfiqh alhanbalii :

    82-    al'iiqnae fi fiqh al'iimam 'ahmad bin hanbalu:almualafa: musaa bin 'ahmad bin musaa bin salim bin eisaa bin salim alhajaawii almaqdisi, thuma alsaalihii, sharaf aldiyn, 'abu alnaja (t: 968hi)

    83-    al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilafi:almualafi: eala' aldiyn 'abu alhasan eali bin sulayman almardawii aldimashqii alsaalihii alhanbalii (t: 885h),alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii.

    tahqiqu: eabd allatif muhamad musaa alsabki,alnaashar: dar almaerifat bayrut - lubnan.

    84-    hashiat alrawd almurabaei:eabd alrahman bin muhamad bin qasim aleasimii alhanbalii alnajdii (t: 1392h),ta: al'uwlaa - 1397 hu.

    85-    dalil altaalib linayl almatalibi,almualafi: marei bin yusif bin 'abaa bakr bin 'ahmad alkarmaa almuqdisii alhunbulaa (t: 1033hi),tahqiqu: 'abu qutaybat nazar muhamad alfaryabi,alnaashar: dar tiibat lilnashr waltawziei, alriyad,alitabeata:al'uwlaa, 1425h / 2004m.

    86-    alsharh alkabir ealaa matn almuqaniei:almualafa: eabd alrahman bin muhamad bin 'ahmad bin qudamat almaqdisii aljamaeilii alhanbili,abualfarja,shams aldiyn (ta: 682hi)alnaashir: dar alkutaab alearabii lilnashr waltawziei.

    87-    eumdat alfiqah: 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdisii (t: 620hi)

    tahqiqu: 'ahmad muhamad eazuz:alnaashar: almaktabat aleasriati,t: 1425h - 2004m.

    88-    alfurue wamaeah tashih alfurue lieala' aldiyn eali bin sulayman almirdawi almualafi: muhamad bin muflah bin muhamad bin mufraji, 'abu eabd allah, shams aldiyn almuqdisii alraaminaa thuma alsaalihii alhanbalii (t: 763hi),tahqiq: eabd allah bin eabd almuhsin alturki,alnaashar: muasasat alrisalati,ta: al'uwlaa 1424 hi - 2003 mi.

    89-    kshaf alqinae ean matn al'iiqnaei: mansur bin yunis bin salah aldiyn abn hasan bin 'iidris albahutaa alhunbalaa (t: 1051h).

    90-    masayil al'iimam 'ahmad bin hanbal wa'iishaq bin rahwyhi: 'iishaq bin mansur bin bihram, 'abu yaequb almaruzi,(ta: 251h),alnaashir: eimadat albahth aleilmii, aljamieat al'iislamiat bialmadinat almunawarati, almamlakat alearabiat alsaeudiiti,t: al'uwlaa, 1425h - 2002m.

    91-    matalib 'uwli alnahaa fi sharh ghayat almuntahaa: mustafaa bin saed bin eabdih alsuyuti shuhrata, alrahibanaa mualidan thuma aldimashqiu alhanbali (ta: 1243h),altabeatu: althaaniatu, 1415h - 1994m.

    92-    almughaniy li'abn qudaamah: al'iimam 'abu muhamad muafaq aldiyn eabd allh bin 'ahmad bin muhamad bin qudamat aljamaeilii almaqdisii thuma aldimashqiu alhanbaliu, alshahir biaibn qudamat almaqdisii (t: 620ha),alnaashar: maktabat alqahirat , 1388h - 1968m, tabeat 'ukhraa matbaeat almanar alqahirat 1348h.

    93-    mulakhas alfiqh:: salih bin fawzan bin eabd allah alfuzan,alnaashar: dar aleasimati, alrayad, almamlakat alearabiat alsaeudiatu,ta: al'uwlaa, 1423hi.

    katab alfiqh aleamu

    94-    fath alealii almalik fi alfatwaa ealaa madhhab al'iimam malku:almualafa: muhamad bin 'ahmad bin muhamad ealish, 'abu eabd allh almaliki (ta: 1299ha),alnaashir: dar almaerifati.

    95-    fiqh alsunatu:almualafi: sayid sabiq (ta: 1420h),alnaashar: dar alkutaab alearabii, bayrut - lubnan,ta: althaalithati, 1397 hi - 1977 mi.

    96-    fiqh aleibadat ealaa almadhhab almalki,almualifi: alhajjt kawkab eabid,alnaashar: matbaeat al'iinsha'i, dimashq - surya.,ta: al'uwlaa 1406 hi - 1986 mi.

    97-    alfiqh ealaa almadhahib al'arbaeati:almualafa: eabd alrahman bin muhamad eawad aljazirii (t: 1360h),alnaashir: dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan,t: althaaniati, 1424 hi - 2003 mi.

    98-    alnizam alqadayiyu fi alfiqh al'iislamii:almualafi: muhamad rafat euthman,alnaashir:dar albayan, ta: althaaniat 1415h199m.

    katab eamatan

    99-    alamwal lilqasim bin eabd alsalami,almualafu: 'abu eubyd alqasim bin slam bin eabd allah alharawii albaghdadii (t: 224hi),tahqiqu: khalil muhamad hiras,alnaashar: dar alfikri. - bayrut

    100- alfatawaa alhindiatu:almualafu: lajnat eulama' biriasat nizam aldiyn albilkhi:alnaashar: dar alfikiri:alitabeati: althaaniati, 1310 hu

    101- almal fi alqurani:almwlf: mahmud muhamad ghirib, min eulama' al'azhar alsharif walmuajah aldiynii lishabab jamieat alqahirat,wafaqat wizarat al'iielam aleiraqii ealaa nashrihi: 218 / 1976,ta: al'uwlaa 1396 hi - 1976 m - baghdad.

    khamisa:kutub allughat :

    102- 'anis alfuqaha'inis alfuqaha' fi taerifat al'alfaz almutadawalat bayn alfuqaha'i: almualifi: qasim bin eabd allh bin 'amir ealii alqunawii alruwmii alhanafii (t: 978hi)

    bin taj alearifin bin ealii bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahirii (t: 1031hi)

    103- taj alearus min jawahir alqamus,almualafi: mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, 'abu alfayda, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (almutawafaa: 1205hi),tahqiqu: majmueat min almuhaqiqin alnaashir: dar alhidayti.

    104- altaerifatiktab altaerifati:almualafa: eali bin muhamad bin ealiin alzayn alsharif aljirjaniu (ta: 816ha),haqiqa: dabtuh wasahahah jamaeat min aleulama' bi'iishraf alnaashir

    alnaashir: dar alkutub aleilmiat bayrut -libnan,ta: al'uwlaa 1403h -1983m

    105- altawqif ealaa muhimaat altaearif:almualafi: zayn aldiyn muhamad almadeui bieabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii thuma alminawi alqahirii (t: 1031h),alnaashir: ealim alkutub 38 eabd alkhaliq thurut-alqahirat ,t: al'uwlaa, 1410h-1990m

    106- alqamus alfiqhiu lughat wastilaha: alduktur saedi 'abu habib,alnaashar: dar alfikri. dimashq - suriat,t: althaaniat 1408 hi = 1988 mi.

    107- alqamus almuhayti:llmualifi:majad aldiyn 'abu tahir muhamad bin yaequb alfiruzabadaa(t: 817hi),tahqiqu:maktab tahqiq alturath fi muasasat alrisalati,alnaashir: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut - lubnan,t: althaaminati, 1426 hi - 2005 m.

    108- lsan alearbi: 'ahmad bin 'iismaeil bin muhamad timur(ti: 1348hi),alnaashir: dar alafaq alearabiat - misr /alqahirati,ta: al'uwlaa, 1422h - 2002m.

    109- almuhkam walmuhit al'aezami: 'abu alhasan ealii bin 'iismaeil bin sayidah almarsi(ta: 458ha),tahqiqu: eabd alhamid hindawin, alnaashir: dar alkutub aleilmiat - bayruta,ta: al'uwlaa, 1421 hi - 2000 mi.

    110- almutalie ealaa 'alfaz almuqaniei:almualafi: muhamad bin 'abi alfath bin 'abi alfadl albaeli, 'abu eabd allahi, shams aldiyn (t: 709hi),tahqiqu: mahmud al'arnawuwt wayasin mahmud alkhatib,alnaashir: maktabat alsawadi liltawziei,ti: altabeat al'uwlaa 1423h - 2003 mi.

    111- muejam lughat alfuqaha'i:almualafi: muhamad rawaas qaleaji - hamid sadiq qanibi,alnaashar: dar alnafayis liltibaeat walnashr waltawziei,ta: althaaniati, 1408 hi - 1988 mi.

    112- maejam maqayis allughati:almualafa: 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, 'abu alhusayn (ta: 395hi),tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun,alnashar: dar alfikri,eam alnashri: 1399h - 1979m.

    113- almawaqie alalkitrunia

    markazuali'azhiralealamii lilfatwaa alalkitruniat 24/mars/223mhttps://www.skynewsarabia.com