أخلاقيات البحث العلمي

المؤلف

محاضر بقسم اللغة العربية بالکلية الجامعية بالليث جامعة أم القرى المملکة العربية السعودية

المستخلص

الملخص :
     يعدُّ التَّحلي بأخلاقيَّات البحث العلمي مدخلاً هامًّا؛ لتحقيق جودة البحث العلمي في عالمنا العربي وفي العالم أجمع؛ ولذا فأخلاقيَّات البحث العلمي مسؤوليَّة عظيمة لا تقع على عاتق الباحث وحسب، ‏بل إنَّها تمتد لتشمل المشرف الأكاديمي، ومؤسسات البحث العلمي، وحتى المجلات والدوريات العلميَّة، وقد ذهب البعض ‏إلى أبعد من ذلك، حيث تم تحديد الأخلاقيَّات التي لا بدَّ وأن يتَّصف بها محكمو البحث العلمي. والضابط الحاكم للتجاوزات الأخلاقية في البحوث العلمية تُوجب خطوات رادعة؛ إذ لابدَّ من وجود جهة رسمية موحدة تضع القواعد الأخلاقية للبحوث العلمية، ويقع على عاتقها فرض العقوبات لمن يخلّ بهذه القواعد والأخلاقيات. ومن التوصيات التي قد تحدّ من خطر التَّخلي عن أخلاقيات البحث العلمي: ضرورة تدريس موضوع أخلاقيات البحث العلمي كأحد المناهج الرئيسة في الكليات والمعاهد. ويجب على كلّ هيئة بحثية أن يكون لديها لجنة لأخلاقيات البحث العلمي، وتكون وظيفتها متابعة البحوث العلمية وتقرير العقوبة المناسبة للحالات المخالفة لأخلاقيات البحث العلمي. وقد يساعد نشر القواعد والمعايير والإجراءات الأخلاقية (أخلاقيات الباحث العلمي) بشكل عنوان في المجلات المحكمة بجانب قواعد النشر وشروطه حتى تظل حاضرة في أذهان الباحثين جميعًا.
 

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


•    'akhlaqiaat albahth aleilmii fi aleulum al'iinsaniat waltarbawiat walajtimaeiati, saeid jasim al'asdi, (muasasat warith althaqafiati, aleiraqi, albasra), ta: 2, kanun 'awal 2008m.
•    'akhlaqiaat albahth aleilmi, maysat 'ahmadu, eabd alhamid midahat, (dar alnahdat alearabiati, bayrut) da: ta, 2010m.
•    'azamat albahth aleilmi, eabd alfataah khadar, (dar alkutub alearabiati), tu: 3, 1412h 1992m.
•    'asasiaat albahth aleilmii, mundhir eabd alhamid aldaamini, (emadi, dar almasirat lilnashr waltawzie), ta:1, 2007mi-1427h.
•    albahth aleilmi 'asasiaatih alnazariat wamumarasatuh aleamaliata, raja' wahid duydiri, (dar alfikr almueasiri-biruta-libnan-dar alfikiri-dimishqa-suriata), ta:1, jamadi alakhar 1421h-'aylul sibtambar 2000m.
•    albahth aleilmiu 'asasah watariqat kitabatihi, muhamad alsaawi muhamad mubarak, (almaktabat al'akadimiati, alqahirati), ta: 1, 1992m.
•    albahth aleilmiu qawaeiduhu, 'iijra'atihi, wamanahijiha, maseud husayn altaaybi, (limaktab alearabii lilmaearifi, masir, alqahirati), ta:1, 2018m.
•    bistan alearifini, muhyi aldiyn yahyaa alnawawii, (dar alrayaan liltarathu).
•    altaerifati, eali aljirjani, (dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan), ta:1, 1403h-1983m.
•    alzuhd walraqayiqi, eabd allh bin almubaraki, tahqiqu: habib alrahman al'aezamiu, (dar alkutub aleilmiati, bayrut).
•    alsunan alkubraa, albayhaqi, tahqiqu: muhamad eabd alqadir eataa, (dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan), ta:3, 1424h 2003m.
•    sir 'aelam alnubala'i, shams aldiyn aldhahbi, (dar alhadithi, alqahirati), 1427h 2006m.
•    shih albukharii, albukhari, tahqiqu: muhamad zuhayr, (dar tawq alnajati), ta:1, 1422h.
•    shih muslmin, muslim bin alhajaaj alnaysaburi, tahqiqu: muhamad fuaad eabd albaqi, (dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut).
•    kitabat albahth aleilmii siaghatan jadidatan, eabd alwahaab bin 'iibrahim 'abu sulayman, (dar alshuruq lilnashr waltawzie), ta:6, 1416h -1996m.
•    lisan alearabi, abn manzuri, (dar sadir, birut), ta:3, 1414h.
•    muqadimat fi 'usul albahth aleilmii watahqiq altarathi, alsayid rizq altawila, (almaktabat al'azhariat liltarathi, masr), ta:2.
•    manhijiat albahth aleilmii fi aleulum al'iinsaniati, eabuwd eabd allah aleaskari, (dar alnimir, dimshqa) ta: 4, 2004m.
•    manhijiat albahth aleilmii fi aleulum al'iinsania (tadribat eamaliati), muris 'anjiris, tarjamatu: bu zayd sahrawi, kamal bu sharaf, saeid sabewun, (dar alqasabat lilnashri, aljazayar) 2004_ 2006m.
•    mawahib aljalil fi sharh mukhtasar alkhalil, shams aldiyn altarabulsi, (dar alfikri), ta: 3, 1412h 1992m.
*****
Scientific journals:
•    'akhlaqiaat albahth aleilmii, suayda' 'ahmad alzayn alhasani, majalat aleulum altarbawiati, alsanat althaaniatu, ea: 2, rabie al'awal 1439, disambir 2017m.
•    'akhlaqiaat albahth aleilmii, farah khayr alllh fawazi, majalat aleulum al'iislamiati, ea: 18, 2018m.
*****
University Publications:
•    'iirshadat 'akhlaqiaat albahth aleilmi, jamieat almalik fayusalu, allajnat aldaayimat li'akhlaqiaat albahth aleilmii, al'iisdar al'awwl, 1434h.
•    dalil 'akhlaqiaat albahth aleilmi, jamieat almansurat, kuliyat aleulumi, al'iisdar althaani, yuniat 2016m.
•    eimadat albahth aleilmii, alqawaeid almunazimat li'akhlaqiaat albahth aleilmii almuetamadat min majlis aljamieati, jamieat almalik saeud, (aljalsat alsaadisati, bitarikh: 11/6/1436h), sifr 1437- disambir 2015m.
•    alqawaeid almunazimat li'akhlaqiaat albahth aleilmii waltizamatihi, jamieat 'umi alquraa, eimadat albahth aleilmi, 1439ha, 1440m.