التعويض في الإثراء بلا سبب الناتج عن نزع ملكية العقار للمنفعة العامة

المؤلف

خبير قانوني بوزارة الدفاع ، المملكة العربية السعودية

المستخلص

الملخص:
الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على سيدنا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين.
وبعد: فتعد فكرة الإثراء بلا سبب من أقدم الأفكار القانونية الموغلة في التأريخ، وأكثرها ارتباطاً بالعدالة، عرفتها المجتمعات البشرية الأولى وإن لم تكن بهذا التنظيم، أملتها عليهم الفطرة السليمة التي تنفي تملك الأشياء والمنافع دون سبب على حساب الآخرين، فالعدالة تأبى انتفاع شخص على حساب خسارة غيره دون وجود مسوغ عقلي لهذا الانتفاع، ولا يكاد تخلو ظاهرتا الإثراء والافتقار في الوقائع المادية المتنوعة قديماً وحديثاً، لذا آثرت أن أكتب في هذا الموضوع بحثا تحت عنوان:« التعويض في الإثراء بلا سبب الناتج عن نزع ملكية العقار للمنفعة العامة»
محاولا من خلاله الإجابة عن عدة تساؤلات تحقيقا لجملة من الأهداف، فمن التساؤلات: ما مفهوم ومحل ومبررات نزع ملكية العقارات للمنفعة العامة؟
ما مفهوم الإثراء بلا سبب الناتج عن نزع ملكية العقارات للمنفعة العامة؟
ما أركان الإثراء بلا سبب بلا سبب الناتج عن نزع ملكية العقارات للمنفعة العامة؟
ما دعوى التعويض في الإثراء بلا سبب الناتج عن نزع ملكية العقارات للمنفعة العامة؟
 
 

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1.  alnizam al'asasiu lilhukm alsaadir bial'amr almalakii raqm ('a/90) bitarikh 27/8/1412h.
2.  nizam naze milkiat aleaqarat lilmanfaeat aleamat wawade alyad almuaqat ealaa aleaqar alsaadir bialmarsum almalakii raqm (m/15) bitarikh 11/3/1424hi.
3.  abin al'athir, almubarak bin muhamad, alnihayat fi ghurayb alhadith wal'athra, tahqiq tahir 'ahmad alzaawi, mahmud muhamad altanahaa, almaktabat aleilmiati, bayrut, 1399h/1979m.
4.  abin manzur, 'abu alfadl jamal aldiyn muhamad bin makram bin manzur al'afriqiu almisriu, lisan alearabi, dar sadir, bayrut, altabeat al'uwlaa.
5.  'abu stit, 'ahmad hashmat, nazariat alialtizam fi alqanun almadanii almisrii, matbaeat masir, alqahirat, 1945m.
6.  'abu saeid, ramadan, alnazariat aleamat lilialtizami, masadir alialtizami, dar almatbueat aljamieiati, 2001m.
7.  al burnu, muhamad sidiqi bin 'ahmad bin muhamad al burnu 'abu alharith alghazi, mawsueat alqawaeid alfiqhiati, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan, altabeat al'uwlaa, 1424h/2005m.
8.  bin eawad, aleataa, alraqabat alqadayiyat ealaa 'aemal al'iidarat fi alsuwdan, dirasat muqaranati, risalat dukturah, kuliyat alhuquqi, jamieat alqahirat, 1982m.
9.  tbin, muhamad libib, durus fi nazariat alialtizami, masadir alialtizami, 1990m.
10. tnaghu, samir eabd alsayidu, nazariat alialtizami, munsha'at dar almaearifi, al'iiskandiriati, altabeat al'uwlaa, 1975m.
11. aljburi, yasin muhamad, alwajiz fi alqanun almadanii al'urduniyi, masadir alialtizamati, dar althaqafati, emman,2011m.
12. aljarfa, taeimatu, alqanun al'iidari, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat alraabieatu, 1974m.
13. jamal aldiyn, mahmud, nazariat alialtizam fi alqanun almadanii almisrii, matbaeat jamieat alqahirati, 1976m.
14. aljamali, mustafi muhamadu, masadir alialtizami, alfath liltibaeat walnashri, al'iiskandiriati, 1896m.
15. jumeat, 'abu eabd alrahman eabd almajid aljazayiriu, alqawaeid alfiqhiat almustakhrajat min 'iielam almawqieayni, dar aibn alqim, alsaeudiati, altabeat al'uwlaa, 1421h.
16. alhulu, majid raghib, alqanun al'iidaria, dar aljamieat aljadidati, al'iiskandiriat, 2008m.
17. haydar, ealaa, darar alhukaam sharh majalat al'ahkami, taerib fahmi alhusayni, dar ealam alkutub, alrayad, almamlakat alearabiat alsueudiat, 1423hi.
18. khalil, saed muhamadu, naze almilkiat lilmanfaeat aleamat bayn alsharieat walqanunu, dar alsalam liltibaeat walnashri, masir, altabeat al'uwlaa, 1999m.
19. aldisuqi, muhamad 'iibrahim, alqanun almadaniu lilialtizamati, dar altibaeat alhadithati, 'asyut, 2000m.
20. aldisuqi, muhamad 'ahmadu, hashiat aldasuqiu ealaa alsharh alkabira, dar alkutub aleilmiati, lubnan, altabeat al'awli, 1986m.
21. dhnun, hasan ealaa, alnazariat aleamat lilailtizamati, masadir alailtizami, 'ahkam alailtizami, 'iithbat alailtizami, tabie ealaa nafaqat aljamieat almustansiriat, 1976m.
22. alzuhayli, muhamadu, alqawaeid alfiqhiat ealaa almadhhab alhanafii walshaafieay, majlis alnashr aleilami, jamieat alkuayt, altabeat al'uwlaa, 1420h/1999m.
23. alzuhayli, muhamadu, nazariat aldaman 'aw 'ahkam almaswuwliat almadaniat waljinayiyat fi alfiqh al'iislamii, dar alfikri, dimashqa, altabeat althaaniatu, 1418h/1998m.
24. zki, mahmud jamal aldiyn, alwajiz fi alnazariat aleamat lilailtizamat fi alqanun almadanii almisrii, matbaeat jamieat alqahirati, ta3, 1997m.
25. zidan, eabd alkirim, alwijiz fi sharh alqawaeid alfiqhiat fi alsharieat al'iislamiati, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan, altabeat al'uwlaa, 1421h/2003m.
26. sari, jurji shafiqi, almabadi aleamat lilqanun al'iidari, alkutaab althaani, alqawaeid alqanuniat lilnashat al'iidarii lildawlati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, altabeat alraabieatu, 2004m.
27. alsarhan, eadnan 'iibrahim, khatiru, nuri hamdi, sharh alqanun almadanii" alailtizamati" dar althaqafati, emman, 2009m.
28. alsarhan, muhyi hilal, tabsit alqawaeid alfiqhiat sharhuha wadawruha fi 'iithra' altashrieat alhadithati, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan, altabeat al'uwlaa, 2005m.
29. skikir, muhamad ealay, wabasha, muetaz kamil marsaa, sharh alqanun almadanii/ alailtizamati, ja2, munsha'at almaearifi, al'iiskandiriati, 2005m.
30. sultan, 'anuar, masadir alailtizam fi alqanun almadanii al'urduniyi, dirasat muqaranat bialfiqh al'iislamii, manshurat aljamieat al'urduniyati, altabeat al'uwlaa, eaman, 1987m.
31. alsinhuri, 'ahmad eabd alraaziq, masadir alhaqi bialfiqh al'iislamii dirasat muqaranatan bialfiqh algharbii, dar 'iihya' alturath algharbi, bayrut, lubnan.
32. swar, muhamad wahid aldiyn, sharh alqanun almadani, alnazariat aleamat lilailtizami, aljuz' al'awal (masadir alailtizami) matbaeat riad, dimashqa, 1982m.
33. alsayidu, muhamad salah eabd albadie, alaitijahat alhadithat lilqada' al'iidarii fi alraqabat ealaa mulayimat qararat naze almilkiat lilmaslahat aleamati, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 2004m.
34. shbir, muhamad euthman, alqawaeid alkuliyat waldawabit alfiqhiat fi alsharieat al'iislamiati, dar alfirqan, eaman, 1420h/2000m.
35. alsharqawi, jamil, al'iithra' bila sabab ealaa hisab alghayr kamasdar lilailtizam fi alqanun almadanii almisrii, dar alnahdat alearabiati, alqahirat, 1971m.
36. alsharqawi, jimil, alnazariat aleamat lilialtizami, masadir alialtizami, dar alnahdat alearabiati, alqahirati, 1991m.
37. alshirnubi, muhamad alsayid 'ahmadu, madaa tadakhul aldawlat fi almilkiaat alkhasat lilmaslahat aleamati, risalat majistir, jamieat al'azhar.
38. alsidat, eabd almuneim faraji, masadir alailtizam (dirasat fi alqanun allubnanii walqanun almisrii) dar alnahdat alearabiati, bayrut, 1979m.
39. altamawi, sulayman, mabadi alqanun al'iidari, alkitaab althaalithu, dar alfikr alearabii, 1979m.
40. tinyus, eizat sidiq, naze almilkiat lilmanfaeat aleamati, dirasat muqaranati, risalat dukturah, kuliyat alhuquqi, jamieat eayn shams.
41. eabd altawabi, mueawad, nusus alqanun almadanii, alhaqi waistiemaluhu, alqanun watatbiquhu, al'ashkhasi, al'ashya'i, al'ahwali, alailtizam biwajh eami, munsha'at almaearifi, altabeat althaaniati, 1996m.
42. aleadwaa, jalal ealay, masadir alialtizami, munshat almaearifi, al'iiskandiriati, 1997m.
43. eadwi, jalal, washanba, muhamad libib, masadir alailtizam (masadir muqaranat bayn alqanunayn almisrii wallubnani) aldaar aljamieiati, bayrut, 1985m.
44. aleatar, eabd alnaasir tawfiq, masadir alialtizami, bashayir liltibaeati, da.t.
45. aleatar, fuaad, mabadi alqanun al'iidari, altabeat althaalithata, 1963m.
46. eali, 'iibrahim muhamad, alwasit fi alqanun al'iidari, kuliyat alhuquqi, jamieat almanufiati, 1997m.
47. fraj, tawfiq hasan, alnazariat aleamat lilailtizam fi masadir alailtizami, aldaar aljamieiata, bayrut, 1998m.
48. fudahu, eabd alhakimi, naze almalakiat lilmanfaeat aleamati, dar al'alfay alqanuniati, almaniati, 2007m.
49. fuzi, khalil, almaslahat aleamat min manzur 'iislami, muasasat alrisalati, bayrut, dar almuayidi, alriyad, 2003m.
50. mahfuzu, eabd almunaeam, alqanun al'iidaria, alnashat al'iidari, maktabat eayn shams, 1977m.
51. marqas, sulayman, sharh alqanun almadanii fi aliailtizamat wal'iiradat almunfaridati, 'iirbin liltibaeat matbaeat alsalami.
52. almisri, saeid muhamad, alsaalih aleamu kahadaf limunazamat al'iidarat aleamati, bahath manshur, majalat alhuquq lilbuhuth alqanuniati, jamieat al'iiskandariat, aleadad (2), 1999m.
53. alnahi, salah aldiyn, muhadarat ean alqanun almadanii aleiraqii, alkasb dun sabab walfadalat kamasadarin lilailtizami, 'alqaha ealaa talabat qism aldirasat alqanuniat fi maehad aldirasat alearabiat alealiati, 1958m.
54. alnadawii, ealaa 'ahmadu, alqawaeid alfiqhiatu, mafhumaha, nash'atuha, tatawuruha, 'adiltha, muhimatiha, tatbiqatiha, dar alqalami, dimashqa, altabeat alkhamisati, 1420h/2000m.