مصطلح "اقتصَّ الحديث" عند الإمام مسلم في صحيحه

المؤلف

مدرس بقسم الحديث وعلومه كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور

المستخلص

الملخص:
اشتمل هذا البحث على بيان فائدة مهمة في صحيح مسلم، حيث يكثر الإمام مسلم في صحيحه من قوله "اقتص الحديث" ، وبعد الاستقراء التام  لهذه العبارة في صحيحه تبين أنه ذكرها في أربع وثلاثين (34) موضعًا من صحيحه ، وقد يظن البعض أنها بمعنى اختصر الحديث، والصحيح عكس ذلك فاقتص بمعنى تقصى الحديث أي: رواه كاملا من غير نقص، وهذا معناها في الأعم الأغلب ، ولها مدلولات أخرى ، ذكرتها في موضعها ، وقد قسمت البحث على ثلاثة مباحث ، وجعلت المبحث الأول خاصًا بالتعريف بالإمام مسلم وصحيحه ، وجعلت المبحث الثاني لبيان معنى  اقتصاص الحديث مع ذكر بعض المواضع التي نصَّ الإمام مسلم في صحيحه على اقتصاص الحديث ،ولكي يتضح معناها والوقوف علي مدلولها، وقمت بتخريج هذه الأحاديث من كتب المتون وغيرها ، وعزوتها إلى مصادرها، وذكرت ألفاظ المتون من هذه المصنفات مع بيان موضع الشاهد في الحديث منها وإيضاح مدلول هذا الموضع لبيان المراد منه، أما المبحث الثالث فخصصته لذكر باقي المواضع اجمالا مع ذكر الشاهد فقط وذلك خشية الإطالة وإكمالا للفائدة ، ثم ذيلت البحث بخاتمة ذكرت فيها أهم النتائج والتوصيات ، والله المستعان.
 

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


alquran alkarim.
taj alearus la: mhmmd bin mhmmd bin eabd alrzzaq alhusayni, 'abu alfayda, almlqqb bimurtadaa, alzzabydy (almutawafaa: 1205hi),almuhaqaqi: majmueat min almuhaqiqina,alnaashir: dar alhidayati.
tarikh baghdad li:'abi bikr 'ahmad bin ealii bin thabit bin 'ahmad bin mahdii alkhatib albaghdadii (almutawafaa: 463hi) maktabat alkhanji , alqahirati.
altaerifat
tafsir alraazi li: 'abi eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymi alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazii khatib alrayi (almutawafaa: 606hi)
alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut
tahdhib al'asma' wallughat li:'abi zakariaa muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi),enit binashrih watashihih waltaeliq ealayh wamuqabalat 'usulihi: sharikat aleulama' bimusaeadat 'iidarat altibaeat almuniritina.alqahra.
alhitat fi dhikr alsihah alsitat li: sadiq hasan khan s 67 , tahqiq eali hasan eabd alhamayd , dar eamaar , al'urdunu.
sunan abn majah la: abn majat - wamajat asm 'abih yazid - 'abu eabd allah muhamad bn yazid alqazwini (almutawafaa: 273hi),almuhaqaqi: shueayb al'arnawuwt - eadil murshid - mhmmad kamil qarah bilili - eabd allltyf harz allah, dar alrisalat alealamia
sunan 'abi dawud t al'arnawuwt li: 'abu dawud sulayman bin al'asheath bin 'iishaq bin bashir bin shidad bin eamrw al'azdi alssijistany (almutawafaa: 275hi),almuhaqaqu: sheayb al'arnawuwt - mhammad kamil qarah bilili,alnaashir: dar alrisalat alealamiati.
sunan aldaarimii li: 'abi muhamad eabd allh bin eabd alrahman bin alfadl bin bahram bin eabd alsamad aldaarmii, altamimii alsamarqandi (almutawafaa: 255hi)
tahqiqu: husayn salim 'asad aldaarani,alnaashar: dar almughaniyi lilnashr waltawziei, almamlakat alearabiat alsueudia
alsunan alkubraa lilnasayiyli: 'abi eabd alrahman 'ahmad bin shueayb bin eali alkharasani, alnasayiyi (almutawafaa: 303hi),hqiqah wakharaj 'ahadithahu: hasan eabd almuneim shalabi 'ashraf ealayhi: shueayb al'arnawuwta,qadam lahu: eabd allah bin eabd almuhsin alturki,alnaashar: muasasat alrisalat - bayrut.
sayr 'aelam alnubala'ila : shams aldiyn 'abu eabd allh muhamad bin 'ahmad bin euthman bin qaymaz aldhahabii (almutawafaa: 748ha), muasasat alrisalat , bayrut,
sharah alnawawiu = alminhaj sharh sahih muslim bin alhajaji, li'abi zakaria muhyi aldiyn yahyaa bin sharaf alnawawiu (almutawafaa: 676hi) alnaashir: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut, altabeata: althaaniatu, 1392.
sahih abn hibaan li: muhamad bin hibaan bin 'ahmad bin hibaan bin mueadh bin maebda, altamimi, 'abu hatim, aldaarmi, albusty (almutawafaa: 354hi)
tartiba: al'amir eala' aldiyn eali bin balban alfarisii (almutawafaa: 739 ha),hqiqah wakharaj 'ahadithah waealaq ealayhi: shueayb al'arnawuwt
alnaashir: muasasat alrisalati, bayrut
sahih albukhari= aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah salaa allah ealayh wasalam wasunanah wa'ayaamuh = sahih albukharii
almualafa: muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhari aljiefi,almuhaqaqa: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir,alnaashar: dar tawq alnajaa (msawarat ean alsultaniat bi'iidafat tarqim tarqim muhamad fuad eabd albaqi.
sahih muslim =almusnad alsahih almukhtasar binaql aleadl ean aleadl 'iilaa rasul allah salaa allah ealayh wasalam ,almualafi: muslim bin alhajaaj 'abu alhasan alqushayri alnaysaburi (almutawafaa: 261hi),almuhaqaqa: muhamad fuad eabd albaqi,alnaashar: dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
sianat sahih muslim min al'iikhlal walghulat wahimayatih min al'iisqat walsaqatu, li: euthman bin eabd alrahman, 'abu eamrw, taqi aldiyn almaeruf biaibn alsalah (almutawafaa: 643h),almuhaqaqi: muafaq eabdallah eabdalqadir,: dar algharb al'iislamii - bayrut.
aleawasim walqawasim fi aldhibi ean sanat 'abi alqasim la: bin alwazir, muhamad bin 'iibrahim bin eali bin almurtadaa bin almufadal alhusni alqasimi, 'abu eabd allah, eiz aldiyn, min al alwazir (almutawafaa: 840h),hqqah wadabt nushi, wakharaj 'ahadithahu, wellq ealayhi: shueayb al'arnawuwta,alnaashar: muasasat alrisalat liltibaeat walnashr waltawzie, bayrut
aleayn li: 'abi eabd alrahman alkhalil bin 'ahmad bin eamriw bin tamim alfarahidii albasari (almutawafaa: 170hi),almuhaqaqa: d mahdi almakhzumi, d 'iibrahim alsaamarayiy,alnaashar: dar wamaktabat alhilal.
fatah almuneim sharh sahih muslim lilmarhum al'ustadh aldukturu/ musi shahin lashin , watabeatih al'awaliu taqae fi easharat mujaladati..
fiqh alnawazil bikr bin eabd allh 'abu zayd bin muhamad bin eabd allh bin bikr bin euthman bin yahyaa bin ghihab bin muhamad (almutawafaa : 1429hi)
alnaashir : muasasat alrisalati.
alkawkab alwahaj sharh sahih muslim sharh sahih muslim li: muhamad al'amin bin eabd allah alealawi ,dar alminhaj _ tawq alnajati.
mukhtar alsihah li: zayn aldiyn 'abu eabd allah muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alhanafii alraazi (almutawafaa: 666hi),almuhaqaqi: yusif alshaykh muhamad
alnaashiru: almaktabat aleasriat - aldaar alnamudhajiatu, bayrut - sayda.
musnad 'abi dawud altiyalsiu li: 'abi dawud sulayman bin dawud bin aljarud altiyalsiyi albusraa (almutawafaa: 204hi),almuhaqiqi: alduktur muhamad bin eabd almuhsin altarki,alnaashar: dar hijr - masr.
musnad 'ahmad la: 'abi eabd allah 'ahmad bin muhamad bin hanbal bin hilal bin 'asad alshaybani (almutawafaa: 241hi),almuhaqaqi: shueayb al'arnawuwt - eadil murshid, wakhrun,'iishrafi: d eabd allah bin eabd almuhsin altarki,alnaashar: muasasat alrisala
almusnad almustakhraj ealaa sahih muslim li'abi naeim li: 'abu naeim 'ahmad bin eabd allah bin 'ahmad bin 'iishaq bin musaa bin mihran al'asbhani (almutawafaa: 430hi),almuhaqaqa: muhamad hasan muhamad hasan 'iismaeil alshaafiei,alnaashar: dar alkutub aleilmiat - bayrut - lubnan
musnad eumar bin alkhataab -radi allah eanh li: 'abu yusuf yaequb bin shaybat bin alssalt bin eusfwr alsadusi bialwala' albasarii (almutawafaa: 262hi),almuhaqaqi: kamal yusif alhuti,alnaashir: muasasat alkutub althaqafiat - bayrut.
almuejam alwasit majmae allughat alearabiat bialqahirati,'iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir / muhamad alnajar)
alnaashir: dar aldaewa
mieyar aleilm fi fani almantiq li: 'abu hamid muhamad bin muhamad alghazali altuwsi (almutawafaa: 505hi) ,almuhaqiqi: alduktur sulayman dinya,alnaashar: dar almaearifi, masr.
almafham lamaa 'ushakil min talkhis kitab muslim la: 'ahmad bin eumar bin abrahim 'abu aleabaas al'ansarii alqurtibii (t 578 656hi)almuhaqaq muhyi aldiyn dib mistu, almaktabat alwaqfiati.