مدلول صالح الحديث عند ابن شاهين في كتابه " تاريخ أسماء الثقات"

المؤلف

الأستاذ المساعد بقسم السنة وعلومها كليَّة الشريعة وأصول الدين، جامعة الملك خالد

المستخلص

الملخَّص :
تناولت هذه الدراسة الرواةَ الذين أطلق فيهم الإمامُ ابن شاهين مصطلح "صالح الحديث"، من خلال كتابه "تاريخ أسماء الثقات"، وتعرضت فيها لترجمةٍ موجزة للإمام ابن شاهين، ونبذة مختصرة عن كتابه "تاريخ أسماء الثقات"، ثم جمعِ الرواة الذين أطلق عليهم هذا الوصفَ، والترجمة لهم، ثم المقارنة بين قوله وأقوال النُّقاد فيهم.
وقد خلَصت الدراسة إلى عدة نتائج؛ من أهمها: أن الإمام ابن شاهين إذا أطلق عبارة "صالح الحديث" مفردةً، فإنه يريد بها صلاحيةَ هذا الراوي في تحمُّل الحديث وأدائه، وكتابةَ حديثه للنظر فيه والاعتبارِ به، وأن مَرْتبة "صالح الحديث" إذا جاءت مفردةً فليست كمرتبها إذا اقترنت بلفظ آخرَ؛ فاللفظُ المقرون يحدِّد الحكم والمرتبة، وتبايَن استعمالُ الإمام ابن شاهين لمصطلح "صالح الحديث"؛ فتارةً للرواي الثقة، وتارةً للراوي الصَّدوق، وتارةً للضعيف ضعفًا مُنجَبِرًا، ومعظم هؤلاء الرواة ليسوا بالمكثرين من الرواية، وقد احتجَّ الشيخان براوٍ واحد مِن الذين قال فيهم الإمامُ ابن شاهين: "صالح الحديث"، ويُعد هذا المصطلح من مصطلحات التعديل عنده غالبًا.
 
 

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1-   al'azhari, 'ahmadu, tahdhib allughati, tahqiqu: muhamad eawad mureibi, bayrut, dar 'iihya' altarathi.
2-   aljuzjani, 'iibrahim, 'ahwal alrajal, tahqiqu: eabd alealim eabd aleazim albastwy, bakistan, hadith 'akadmi - faysal abad.
3-   abn aljuzi, jamal aldiyn 'abu alfarj, almuntazim fi tarikh almuluk wal'umami, ta1, bayrut, dar alkutub aleilmiati, 1412h.
4-   abin 'abi hatim, eabd alrahman, aljurh waltaedili, alhinda, tabeat majlis dayirat almaearif aleuthmaniat - bihaydar abad aldakn, birut, dar 'iihya' alturath alearabii, ta1, 1271h-1952m.
5-   abin hiban, muhamad, althiqati, ta1, hidirabad aldakn, alhinda, dayirat almaearif aleuthmaniati, 1393h.
6-   abin hiban, muhamad, kitab almajruhin min almuhdithin waldueafa' walmatrukin, ta1, halba, dar alwaei, 1396h.
7-   abin hajara, 'ahmadu, taqrib altahdhib, ta1, surya, dar alrashid, 1406h.
8-   abin hajar, 'ahmadu, tahdhib altahdhib, ta1, alhinda, matbaeat dayirat almaearif alnizamiati, 1326h.
9-   abin hajar, 'ahmadu, alnakt ealaa kitab abn alsalahi, eimadat albahth alealmii, aljamieat al'iislamiati.
10- alhariri, alqasima, durat alghuaas fi 'awham alkhawasi, tahqiqu: earafat matraji, bayrut, muasasat alkutub althaqafiati.
11- abin hanbul, 'ahmadu, alealal wamaerifat alrijali; riwayat almarudhi, ta1, alriyad, maktabat almaearifi, 1409h.
12- alkhatib albaghdadii, 'ahmadu, tarikh baghdad wadhuyuluhu, ta1, bayrut, dar alkutub aleilmiati, 1417hi.
13- aldaariqatani, ealay, sualat 'abi bakr albarqani lil'iimam 'abi alhasan aldaariqatani, alnaashir: alfaruq alhadithat liltibaeat walnashri, alqahirati, altabeati: al'uwlaa, 1427hi- 2006m.
14- 'abu dawud, sulayman, sualat 'abi eubayd alajri lil'iimam 'abi dawud alsajistani, ta1, alqahirati, alfaruq alhadithat liltibaeat walnashri, 1431h.
15- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah muhamad, tarikh al'iislam wawafyat almashahir wal'aelami, ta1, dar algharb al'iislami, 2003m.
16- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah muhamad, tadhkirat alhafazi, ta1, bayrut, dar alkutub aleilmiati, 1419hi.
17- aldhahabi, shams aldiyn, diwan aldueafa' walmatrukin, wakhuliq min almajhulina, wathiqat fihim lin, tahqiqu: hamaad bin muhamad al'ansari, alnaashir: maktabat alnahdat alhadithati, makat, altabeatu: althaaniatu, 1387hi- 1967m.
18- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah muhamad, dhakar man yuetmd qawlah fi aljurh waltaedili, almuhaqaqa: eabd alfataah 'abu ghudata, alnaashir: dar albashayir, bayruta, altabeata: alraabieati, 1410hi, 1990m.
19- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah muhamadu, sayr 'aelam alnubala'i, ta3, muasasat alrisalati, 1405h.
20- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah, alkashif fi maerifat man lah riwayat fi alkutub alsitatu, ta1, jidat, dar alqiblat lilthaqafat al'iislamiati, muasasat eulum alquran, 1413h.
21- aldhahabi, shams aldiyn 'abu eabd allah muhamad, almuaqazat fi eilm mustalah alhadithi, aietanaa bihi: eabd alfataah 'abu ghuddt, halba, maktabat almatbueat al'iislamiati, ta2, 1412hi.
22- 'abu zareat, eubayd allah, sualat albiradheii li'abi zareat alraazi wamaeah kitab 'asami aldueafa'i, tahqiqu: 'abi eumar muhamad bin eali al'azhari, alqahirat, alfaruq alhadithat liltibaeat walnashri, ta1, 2009m.
23- alskhawi, shams aldiyn, fath almughith sharah 'alfiat alhadithi, lubnan, dar alkutub aleilmiati.
24- alsimeani, eabd alkarim, al'ansab, tahqiqu: eabd alrahman bin yahyaa almuealimi alyamanii waghayruhu, alnaashir: majlis dayirat almaearif aleuthmaniati, hidruabad, altabeatu: al'uwlaa, 1382hi- 1962m.
25- alsiuti, eabd alrahman, tadrib alraawy fi sharh taqrib alnawawi, tahqiqu: 'abu qutaybat nazar muhamad alfaryabi, dar tib.
26- abin shahin, 'abu hafs eumr, tarikh 'asma' althaqati, tahqiqu: subhi alsaamaraayiy, alkuaytu, aldaar alsalafiatu, ta1, 1404h - 1984m.
27- alsafadi, salah aldiyn, alwafi balufyati, tahqiqu: 'ahmad al'arnawuwt waturki mustafaa, bayrut, dar 'iihya' altarathi, 1420hi- 2000m.
28- abn alsalah, euthman, maerifat 'anwae eulum alhadithi, tahqiqi: nur aldiyn eatra, suria, dar alfikri, bayrut, dar alfikr almueasiri, 1406h - 1986m.
29- aleajli, 'ahmadu, maerifat althiqat min rijal 'ahl aleilm walhadith wamin aldueafa'i, wdhikr madhahibihim wa'akhbarihim, ta1, almadinat almunawarati, maktabat aldaar, 1405h.
31- abin eudi, eabd allah, alkamil fi dueafa' alrajali, ta1, bayrut, dar alkutub aleilmiati, 1418h.
31- aleiraqii, eabd alrahim, altaqyid wal'iidah sharh muqadimat aibn alsalahi, tahqiqu: eabd alrahman muhamad euthman, almadinat almunawarati, almaktabat alsalafiatu, ta1, 1389h-1969m
32- abin easakri, ealay, tarikh dimashqa, dar alfikr liltibaeat walnashr waltawziei, 1415hi.
33- aleaqili, muhamadu, aldueafa' alkabiru, ta1, bayrut, dar almaktabat aleilmiati, 1404hi.
34- abn aleamadi, eabd alhayi, shadharat aldhahab fi 'akhbar min dhahaba, dar alkutub aleilmiati.
35- abin fars, 'ahmadu, muejam maqayis allughati, tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, alnaashir: dar alfikri, eam alnashri: 1399h
36- alfiswi, yaequba, almaerifat waltaarikhu, bayrut, dar alkutub aleilmiati.
37- almazi, 'abu alhajaaj yusif, tahdhib alkamal fi 'asma' alrijal, tahqiqu: du. bashaar eawad maerufun, bayrut, muasasat alrisalati, ta1, 1400h - 1980m.
38- abn muein, yahyaa, tarikh aibn mueayn (riwayat alduwri), tahqiqu: du. 'ahmad muhamad nur sif, makat almukaramatu, markaz albahth aleilmii wa'iihya' alturath al'iislami, ta1, 1399h - 1979m.
39- abn muein, yahyaa, tarikh aibn mueayan (riwayat euthman aldaarmi), dimashqa, dar almamun liltarathi.
40- alnasayiy, 'abu eabd alrahman 'ahmadu, alsunan alkubraa, haqaqah wakharaj 'ahadithahu: hasan eabd almuneim shalbi, bayrut, muasasat alrisalati, ta1, 1421h - 2001m.