ثوابتُ الأمن الفكري في القرآن الكريم شعيرةُ الأمرِ بالمعروف والنهي عن المنكر أنموذجاً

المؤلف

الأستاذ المشارک بقسم القرآن الکريم وعلومه بکلية أصول الدين بجامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية المملکة العربية السعودية

المستخلص

الملخص :
يكفل الدين الإسلامي للمجتمع الإنساني عامة، وللمجتمع المسلم خاصة، كل عوامل السعادة والأمن والاستقرار، تتجلى له المخاطر المحدقة بالفرد والمجتمع عموماً، ومع الانفتاح العالمي الذي نعايشه خصوصاً، والذي نتج عنه تدفقٌ غزير للأفكار والثقافات، وتعددٌ لمشاربها ومصادرها، وفي كل وقت وحين، الأمر الذي يحتم على المسلم الحصيف أن يصب اهتمامه على تحصين فكره وفكر من استرعاه الله عليهم من اللوث الفكري الدخيل على ثوابتنا، ولا يقبل فيها المساومة ولا المساس بها .
ولما كان مصدر هذه الثوابت هو القرآن والسنة بفهم سلف الأمة، كان حرياً بالباحثين استنباطها من القرآن والسنة، ودراستها، وتعلمها وتعليمها .
وإن من أعظم هذه الثوابت في القرآن الكريم : شعيرة الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر، فآثرتُ أن أخوض الغمار، وأزيل الأستار في هذا البحث اليسير عن هذا الجانب القيم، وعنونتُ له بـ : ثوابتُ الأمن الفكري في القرآن الكريم شعيرة الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر أنموذجاً
ومن أهمية هذا الموضوع وأسباب اختياره : إبراز أهمية الأمن الفكري، فالفكر والأمن متلازمان ،واستنباط أبرز ثوابت الأمن الفكري من القرآن الكريم، فمعرفةُ الثوابت تعين على التمسك بها .ونشر الوعي الفردي والمجتمعي بهذه الثوابت وصولاً لتحقيقها .
ومن أهداف البحث : الربط بين أهمية الأمن الفكري من جهة وشعيرة الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر من جهة أخرى، كأحد ثوابت الأمن الفكري في القرآن الكريم . التذكير برسوخ هذه الشعيرة في القرآن الكريم، كثابت من ثوابت الأمن، وأهميتها في تحقيق الأمن الفكري. إبراز أثر شعيرة الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر الموجهة للفكر الإنساني

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


'iirshad aleaql alsalim 'iilaa mazaya alkutaab alkarim, 'abu alsueud aleimadi muhamad bin muhamad bin mustafaa, du.ta, da.t , dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut, lubnan.
o   'asad alghabat fi maerifat alsahabati, eali bin 'abi alkaram muhamad bin muhamad bin eabd alkarim bin eabd alwahid alshaybani aljazari, eiz aldiyn aibn al'athira, tahqiqu: eali muhamad mueawad  eadil 'ahmad eabd almawjudi, ta1, 1415hu, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   al'iisabat fi tamyiz alsahabati, 'ahmad bin eali bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalani, tahqiqu: eadil 'ahmad eabd almawjud waealaa muhamad mueawad, altabeata: al'uwlaa, 1415h, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan .
o   al'aealami, khayr aldiyn bin mahmud bin muhamad bin ealiin bin faris, alzariklii aldimashqi, ta15, 2002 mu, dar aleilm lilmalayini, bayrut, lubnan.
o   al'amr bialmaeruf walnahy ean almunkari, 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin taymiati, ta1, 1418, wizarat alshuyuwn al'iislamiat wal'awqaf waldaewat wal'iirshadi, alsaeudia .
o   albahr almuhita, hamad bin yusif alshahir bi'abi hayaan al'andalsay, ta1, 1422hu, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   albadr altaalie bimahasin min baed alqarn alsaabiei, muhamad bin ealii bin muhamad bin eabd allah alshuwkani, du.ti, da.ti, dar almaerifati, bayrut, lubnan. muejam almualifin
o   baghyat alwueaat fi tabaqat allughawiiyn walnahaati, eabd alrahman bin 'abi bakr, jalal aldiyn alsuyuti, tahqiq : muhamad 'abu alfadl 'iibrahim, du.t, du.t , almaktabat aleasriatu, sayda, lubnan .
o   tarikh al'iislam wawafayat almashahir wal'aealami, muhamad bin 'ahmad bin euthman aldhahbi, tahqiqu: eumar eabd alsalam tudamari, ta1, 1407ha, dar alkutaab alearabi, bayrut, lubnan.
o   tarikh baghdad, 'ahmad bin eali bin thabit bin 'ahmad bin mahdi alkhatib albaghdadii, tahqiqu: bashaar eawad maerufa, ta1, 1422hu, dar algharb al'iislami, bayrut, lubnan.
o   tadhkirat alhifaz watabasurat al'ayqazu, yusif bin hasan (abin eabd alhadi), einayatun: lajnat mukhtasat min almuhaqiqin bi'iishrafi: nur aldiyn talib, ta: 1, 1432hi, dar alnawadr, suria .
o   altashil lieulum altanzili, muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin eabd allah aibn jaziy alkalbi, tahqiq : da.eabd allah alkhalidii, altabeatu: al'uwlaa, 1416 ha, dar al'arqam bin 'abi al'arqamu, bayrut, lubnan .
o   tafsir alquran aleazimi, 'abu alfida' 'iismaeil bin kathir alqurashiu aldimashqiu, du.ta, 1412ha, dar almaerifati, bayrut, lubnan.
o   altiqasim wal'anwae - sahih aibn hiban, 'abu hatim muhamad bin hibaan bin 'ahmad altamimi albusty, tahqiqu: muhamad eali sunmza, khalis ay dimir, du.ta, du.t , dar aibn hazma, bayrut, lubnan.
o   tanbih alghafilin ean 'aemal aljahilin watahdhir alsaalikin min 'afeal aljahilina, 'ahmad bin 'iibrahim aibn alnuhas, tahqiq : eimad aldiyn eabaas saeida, ta1, 1407, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   taysir alkarim alrahman fi tafsir kalam almanani, eabd alrahman bin nasir bin eabd allah alsaedi, tahqiq : eabd alrahman bin maeala alllwayahaqi, altabeatu: al'uwlaa, 1420hi, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan .
o   jamie albayan ean tawil ay alquran, hamd bin jarir altabari, tahqiqu: alduktur eabd allah alturki bialtaeawun mae markaz albuhuth waldirasat al'iislamiat bidar hijar, ta1, 1422ha, dar hajr liltibaeat walnashr waltawzie wal'iielani, alqahirat, misr.
o   aljamie almusnad alsahih almukhtasar min 'umur rasul allah @ wasunanih wa'ayaamuh (shih albukharii), muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhari, tahqiqu: muhamad zuhayr bin nasir alnaasir, ta1, 1422ha, dar tawq alnajaati, bayrut, lubnan.
o   alhasbat fi al'iislami, 'aw wazifat alhukumat al'iislamiati, 'ahmad bin eabd alhalim bin taymiata, ta1, da.ti, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan .
o   aldrar alkaminat fi 'aeyan almiayat althaaminati, 'ahmad bin eali bin muhamad bin 'ahmad bin hajar aleasqalani, tahqiq : muhamad eabd almueid dani, altabeati: althaaniatu, 1392hi, majlis dayirat almaearif aleuthmaniati, haydar abad, alhind .
o   zad almasir fi eilm altafsiri, jamal aldiyn 'abu alfaraj eabd alrahman bin eali bin muhamad aljuzi, tahqiq : eabd alrazaaq almahdi, altabeatu: al'uwlaa, 1422 ha, dar alkitaab alearabi, bayrut, lubnan .
o   sir 'aelam alnubala'i, muhamad bin 'ahmad bin euthman bin qaymaz aldhahbi, tahqiqu: majmueat min almuhaqiqin bi'iishraf alshaykh shueayb al'arnawuwta, ta3, 1405hi, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan.
o   shih muslmin, muslim bin alhajaaj alqushayrii alniysaburi, tahqiq : muhamad fuaad eabd albaqi, du.ti, da.ti, dar 'iihya' alkutub alearabiat : faysal eisaa albabi alhalbi, alqahirat, misr .
o   altabaqat alkubraa, muhamad bin saed bin maniye albaghdadi almaeruf biaibn saeda, tahqiqu: muhamad eabd alqadir eataa, altabeata: al'uwlaa, 1410 ha, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan .
o   tabaqat almufasirin lildaawwdi, muhamad bin ealii bin 'ahmada, shams aldiyn aldaawwdii, du.ti, da.t , dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   tabaqat almufasirina, 'ahmad bin muhamad al'adunuh wi, sulayman bin salih alkhazi, ta1, 1417hi, maktabat aleulum walhikmi, almadinat alnabawiatu, alsaeudiatu.
o   tabaqat alnahawiiyn wallughawyin, muhamad bin alhasan bin eubayd allah bin mudhhij alzubaydii al'andalusi al'iishbili, tahqiq : muhamad 'abu alfadl 'iibrahim, altabeatu: althaaniatu, da.t , dar almaearifi, alqahirat, misr .
o   fath alqadir aljamie bayn faniyi alriwayat waldirayat min eilm altafsiri, muhamad bin eali bin muhamad alshuwkani, du.ta, da.t , dar alfikri, bayrut, lubnan.
o   alqawl albayin al'azhar fi aldaewat 'iilaa allah wal'amr bialmaeruf walnahy ean almunkari, eabd aleaziz bin eabd allh alraajihi, ta1, 1412, dar aljalalayn .
o   lbab altaawil fi maeani altanzili, eali bin muhamad bin 'iibrahim bin eumar alshiyhi 'abu alhasan, almaeruf bialkhazin, tashihu: muhamad eali shahin, t 1, 1415ha, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   allbab fi eulum alkitabi, 'abu hafs eumar bin eali aibn eadil aldimashqi alhanbali, tahqiqa: alshaykh eadil 'ahmad eabd almawjud walshaykh eali muhamad mueawad, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan, ta1, 1419 hu.
o   lisan alearbi, muhamad bin makram bin manzur al'afriqiu almisriu, ta1, da.tu, dar sadir, birut, lubnan.
o   majmue alfatawaa, taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin taymiat alharani, tahqiq : eabd alrahman bin muhamad bin qasima, du.ta, 1416hi, majmae almalik fahd litibaeat almushaf alsharifi, almadinat alnabawiati, almamlakat alearabiat alsaeudia
o   mahasin altaawila, muhamad jamal aldiyn alqasimi, tahqiqu: muhamad basil euyun alsuwdi, ta1, 1418hu, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan.
o   almustadrak almustadrik ealaa alsahihayni, 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad, tahqiqa: mustafaa eabd alqadir eataa, altabeata: al'uwlaa, 1411, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan .
o   msnid al'iimam 'ahmad bin hanbal, al'iimam 'ahmad bin hanbal, tahqiq : shueayb al'arnawuwt - eadil murshid, wakhrun, 'iishrafi: d eabd allah bin eabd almuhsin alturki, altabeatu: al'uwlaa, 1421 ha, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan .
o   muejam almualifina, eumar rida kahalati, ta1, 1414hi, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan.
o   almuejam alwasita, ,majmae allughat alearabiati,('iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir / muhamad alnijar), du.ta, da.t , dar aldaewati, alqahirat, misr .
o   muejam matn allughati, muejam matn allughati, 'ahmad rida, du.ta, 1380ha, dar maktabat alhayati, bayrut, lubnan.
o   maqayis allughati, 'ahmad bin faris bin zakaria' alqazwinii alraazi, tahqiqu: eabd alsalam muhamad harun, 1399hu, dar alfikri, dimashqa, suria.
o   musueat altafsir bialmathuri, markaz aldirasat walmaelumat alquraniat, almushrifun: musaeid bin sulayman altayaar - nuh bin yahyaa alshahri, altabeatu: al'uwlaa, 1439, markaz aldirasat walmaelumat alquraniat bimaehad al'iimam alshaatibii- dar aibn hazma, bayrut, lubnan .
o   wfiaat al'aeyan wa'anba' 'abna' alzamani, 'ahmad bin muhamad bin 'iibrahim bin 'abi bakr aibn khalkan albarmakiu al'iirbili, tahqiqu: 'iihsan eabaas, t 1, 1971, dar sadir, birut, lubnan.