الوسطية في القرآن الکريم

المؤلف

أستاذ التفسير المساعد جامعة الملک خالد – المملکة العربية السعودية کلية العلوم والآداب بمحايل عسير – قسم الدراسات الإسلامية

المستخلص

يأتي هذا البحثُ تحت عنوان: ((الوسطية في القرآن الکريم))، والهدفُ منه خدمةُ کتاب الله تعالى، ومحاولةُ کشف العناية الفائقة فيه بالمجتمع الإسلامي، وکشفُ مزايا الأسلوب القرآني وشموله في تناول هذا الموضوع، والعملُ على التوازن المستقيم في جميع مجالات الدين، حيث العقيدة والعبادة والأخلاق والمعاملات وحتى في التشريعات، فلا إفراطٌ ولا تفريط، واتبع فيه منهجُ التفسير الموضوعي (المنهج وصفي – التاريخي)، وقُسّم خمسة مباحثَ، هي: المبحث الأول: تعريف القرآن الکريم، والمبحث الثاني: تعريف الوسطية، والمبحث الثالث: مظاهر الوسطية في الإسلام، والمبحث الرابع: الوسطية في نصوص القرآن الکريم، والمبحث الخامس الوسطية في نصوص السنة النبوية، وأبرز النتائج التي تم التوصل إليها خلال هذا البحث تتمثل في: الاعتدال والوسطية منهج الحق ومنهج الأنبياء وأتباعهم، الأدلة التي وردت في البحث تقرر سماحة الدين ويسره ووسطيته، وأنه دين ينافي الغلو والتشدد ونجاح المجتمع يعتمد بصورة أساسية على مراعاة القيم الأخلاقية في مجال التعامل مع الآخرين، والقرآن الکريم يأخذ بالإنسان؛ ليحرره من الصفات الذميمة، ويُحَوِّل تلک الصفات إلى قيم إنسانية عليا، وتميزت الأمة الإسلامية بالوسطية، فسادت القيم الإنسانية النبيلة في واقع الناس بين المسلمين بعضهم ببعض، وبينهم وغيرِهِم من الناس من أصحاب الديانات الأخرى، والإسلام هو انقياد الناس لله رب العالمين مهما اختلفت وتعددت الشرائع السماوية، وهذا الانقياد والاعتدال يشمل جميع الجوانب الحياتية.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


1-  'ahkam alqurani, 'abubakar abn alearabii, bayrut, dar alkutub aleilmiati, ta3, 1423h/2003m.
2-  altahrir waltanwiri, talifu: muhamad altaahir bin eashura, dar sihnun bitunus.
3-  tafsir alquran aleazimi, 'iismaeil bin eumar bin kathir 'abu alfidaa'i, dar alfikri, 1401h.
4-  taysir alkarim alminan fi tafsir kalam alrahman, talifu/ eabd alrahman
abn saedi, dar maktabat dar alsalam lilnashr waltawziei.
5-  jamie albayan ean tawil ay alquran, talifu: muhamad bin jarir altabari, muasasat alrisalati, almuhaqaqa: muhamad 'ahmad shakr, altabeat al'uwlaa 1420h.
6-  aljamie li'ahkam alqurani, muhamad bin 'ahmad bin 'abi bakr alqurtibi, bayrut, muasasat alrisalati, ta1, 1427h/2006m.
7-  ruh albayan, 'iismaeil alkharutiu alhanafii, bayrut, dar 'iihya' alturath alearabii, bidun tarikhi.
8-  zad almasir fi eilm altafsiri, abn aljuzi, bayrut, almaktab al'iislamia, ta3, 1404h/1984m.
9-  alsiraj fi gharayb alquran, du/ muhamad eabdialeaziz alkhudayri, majalat albayan, ta1, 1429h/2008m.
10- lamahat fi eulum alqurani, duktur/ muhamad lutfi alsabaghi, s 225, t 3, 1400h/1991m.
11- manahil aleirfan fi eulum alqurani, alzarqani, muhamad eabd aleazim alzarqani, dar alkitaab alearabii.
Third: The books of the Sunnah and their explanations:
12- bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi: muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin rushd (t 595h), dar abn hazam liltibaeat walnashri, bayrut, 1420h = 1995m.
13- salsilat al'ahadith alsahihati, muhamad nasir aldiyn al'albani, ta1, maktabat almaearifi, alrayad, 1412h.
14- sunan abn majata, muhamad bin yazid bin majata, tahqiqu: muhamad fuaad eabdalbaqi, mawsueat alsanati, ta2, tunus, dar sahnun liltibaeat 1413h = 1992m.
15- sunan 'abi dawud, lilhafiz 'abu dawud sulayman bin al'asheatha, tahqiqu: du/ badr aldiyn jitin ar, mawsueat alsanati, ta2, tunus, dar sihnun 1413h = 1992m.
16- alsunan alkubraa، 'abu bakr 'ahmad bin alhusayn bin eali albayhaqi, ta1, matbaeat majlis dayirat almaearif aleuthmaniati, alhindi, 1353h.
17- sahih albukhari, muhamad bin 'iismaeil albukhari, ta1, dar abn kathir, 1987mi.
18- sahih muslim bisharh alnawawii, yahyaa bin sharaf alnawwii, ta2, bayrut, dar alfikri, 1972m.
19- sahih muslimun, lil'iimam 'abu alhusayn muslim bin alhusayni, tahqiqu: muhamad fuad eabd albaqi, ta2, tunus, dar sihnun 1413h = 1992m.
20- fath albari bisharh sahih albukharii, 'ahmad bin ealii bin hajar aleasqalani, almaktabat alsalafiati.
21- majmue fatawaa bin taymiata, jame watartiba: eabd alrahman bin muhamad
abn qasima, dar alwafa' liltibaeat walnashri, almansurati, 1421h=2001m.
22- almusnad lil'iimam 'ahmad bin hanbul, bayruta, almaktab al'iislami, ta1, 1389h = 1969m.
Fourth: Islamic Studies Books:
23- 'iihya' eulum aldiyn, muhamad bin muhamad alghazalii (t 505h), dar almaerifati, bayrut.
24- adilat alwasatiat fi alquran walsunati, du/ muhamad bin eumar bazmwl, bahath manshur dimn buhuth nadwat 'athar alquran alkarim fi tahqiq alwasatiat wadafe alghulu.
25- al'usrat almuslimat fi alealam almueasir liwahbat alzuhaylii, dar alfikr alearabii.
26- byan alnuzum fi alquran alkarimi, muhamad faruq alzayni, dimashqa, ta1, 1424h/2003m. alwahy waleulum fi alqarn alwahid aleishrin (altabeat alawlaa), malizya: dar aljamieat aliaslamiat alealamiat malizia lilnashri.
27- tariq alhijratayn wabab alsaeadatayn, muhamad bin 'abi bakr bin qiam aljawziati, dar alwatani.
28- alwasatiat fi alaslami, eabdalrahman almaydani (1996mi), (altabeat alawlaa), lubnan: muasasat alrayan.
29- alwastiat fi alquran alkarim, du/ muhamad ealiin alsalabi (2001mi), (altabeat alawlaa), masri: maktabat altaabieina, wata: dar almaerufati, bayrut, bidun tarikhi.
Fifthly: Dictionaries and Encyclopedias:
30- sharh alqasayid alsabe altiwali, 'abi bakr muhamad bin alqasim al'anbari, tahqiqu: muhamad eabdalsalam muhamad harun, dar almaearifi, alqahirati, 1963m.
31- sharh almuealaqat alsabeu, 'abu eabd allah alhusayn bin 'ahmad bin alhusayn alzuwzani, dar bayrut liltibaeat walnashri, 1406h - 1986m.
32- alsihah taj allughat wasihah alearabiat, 'iismaeil bin hamaad aljawhari, tahqiqu: 'amil badie yaequba, ta1, bayrut, dar alkutub aleilmiati, 1420h = 1999m.
33- lisan alearabi, jamal aldiyn muhamad bin makram bin manzurin, ta1, bayrut, dar sadir liltibaeat walnashri, 2000m.
34- mukhtar alsahahi, muhamad bin 'abi bakr bin eabd alqadir alraazi, ratabah: mahmud khatiru, muasasat alrisalati, bayrut.
35- almuejam almufaharis li'alfaz alquran alkarim, muhamad fuaad eabd albaqi, dar alhadithi, alqahirati, 1422h = 2001m.
36- almuejam alwasiti, 'iibrahim 'anis wakhrun, dar almaearifi, alqahirati, ta2, 1962m.
37- maejam mufradat 'alfaz alqurani, 'abi alqasim alhusayn bin muhamad almufadal aldabi, tahqiqu: 'iibrahim shams aldiyn, dar alkutub aleilmiati, bayrut, 1425h = 2004m.
38- almufradat fi gharayb alqurani, alraaghib al'asfahani, bayrut, dar almaerufati, bidun tarikhi.
Sixth: Books of translations:
39- al'iisabat fi maerifat al'iisabati, 'ahmad bin ealiin bin hajar aleasqalani, (t 852h), tahqiqu: eali muhamad albijawi, dar nahdat misr liltibaeat walnashri.
40- sir 'aelam alnubala'i, 'abu eabd allh muhamad bin 'ahmad bin euthman aldhahabii (t 748h), tahqiqu: shueayb al'arnawuwta, ta7, bayrut, muasasat alrisalati, 1410h = 1990m.